ابوالقاسم محمد بن حوقل یا محمد بن علی نصیبی، بازرگان، سیّاح معروف و جغرافیدان بزرگ اسلامی در قرن چهارم هجری بود. وی در سال 331 تا 359 هـ.ق. / 943 تا 970 م. به سیاحت در ممالک اسلامی پرداخت و کتاب معروف خویش، یعنی صورۀ الارض یا المسالک و الممالک را تألیف کرد اگرچه صورۀ الارض یک کتاب جغرافیایی است، اما در آن به اطلاعات ذیقیمتی درباره بزرگان و پادشاهان و امرای شهرها و توانگران و نیکوکاران و صاحبان مذاهب، از جمله حسین بن منصور حلاج، در قرن سوم و چهارم هجری نیز بر میخوریم. همچنین از بیان وقایع مهم تاریخی و اجتماعی و طرز زندگی مردم و اشاره به زبانها و لهجههایی که بین اقوام مختلف متداول بوده، غافل نبوده است. همچنین اطلاعات مهم اقتصادی آن عصر، وضعیت بلاد اسلامی از اغلب جهات و غیره در آن به چشم میخورد. در نتیجه صورۀ الارض یکی از منابع مهم و معتبر دانش جغرافیایی و تا حدودی جغرافیای تاریخی به شمار میرود که اغلب مورخان و جغرافیدانان و پژوهشگران بدان استناد کردهاند. ابن حوقل را میتوان بین جغرافیدانان از نوادر روزگار شمرد.
نویسنده این سطور حسین فرزند مرحوم محمدهاشم مشهور به ذوالقدر شجاعی کارمند پایه 9 وزارت دارائی (ممیز مستقل حسابهای اداره کل درآمدها) که در ذیحجه سال 1374 برابر با تیر 1334 شمسی توفیق تشرف به مکه معظمه را داشتم از همان روزهای اولیه مراجعت قصد داشتم که شرح جریان این سفر روحانی را به رشته تحریر درآورم که هم خاطرات این مسافرت ثبت و ضبط شده و هم آنکه شاید برای علاقمندان راهنمای مفید و سودمندی شود ولی از بدو ورود به تهران رعایت نزاکت های اجتماعی و دید و بازدیدهای سروران عزیز و دوستان گرام مجال شروع باین کار را نمی داد اینک که فی الجمله فراغتی حاصل گردیده است اقدام به تحریر نموده و از خداوند بزرگ حسن ختام آنرا مسئلت دارم.
از گذشتههای بسیار دور، سیروسفر یکی از برنامههای مورد علاقه انسانها بوده و عده زیادی راهی سفرهای طولانی و پرفراز و نشیب شدهاند. صرف نظر از انگیزه این مسافرتها، سیاحان از دیدهها و شنیدههای خود مطالب جالبی گردآوری و تدوین کردهاند که میتواند در جای خود جالب و خواندنی باشد. نویسنده در این کتاب با نگرش بر تعدادی از این سفرنامهها، به جمعآوری و تدوین بخشهای جالبی از چند سفرنامه پرداخته و آنها را در این مجموعه گردآوری کرده است. این مجموعه شامل سفرنامههای ابن فضلان، ابودلف، برادران شرلی، آلکس بارنز و مادام کارلا سرنا میباشد.