کتابخانه مجازی ادبیات

موضوع کتاب بزم دیرینه عروس، سرگذشت خاقانی و شرح پانزده قصیده از دیوان اوست که توسط معصومه معدن کن تالیف و در سال 1372 توسط مرکز نشر دانشگاهی منتشر شده است.

کتاب حاضر مجموعه مقالاتی است از مصطفی موسوی گرمارودی که در سال1371 توسط انتشارات برگ منتشر شده است.

لزوم پرداختن به جنبه‌هاي نمايشي آثار ادبي غني فارسي براي استفاده در توليد فيلم‌هاي اقتباسي جذاب و پرمحتوا، با عنايت به پيشرفت تکنيکي سينما از يک سو، و کمبود سوژه‌هاي جذاب و بکر از سوي ديگر، بر کسي پوشيده نيست. در اين مقاله سعي شده است با تکيه بر جايگاه و اهميت اقتباس از آثار ادبي در سينماي جهان و سابقه آن در ايران، سيرالعباد الي المعاد سنايي غزنوي به عنوان اثري واجد شرايط اقتباس بررسي و با توجه به برخي ويژگي‌هاي مطلوب داستان‌هاي سينمايي، برخي وجوه نمايشي آن تحليل و نمايانده شود. با اين توصيف، به ويژگي‌هاي اين اثر در ساختار يعني: نمود داستاني و روايت‌گونه، تصاوير بکر و بديع، ماجراهاي تصويري، به علاوه بخش‌هاي متمايز اما پيوسته متن که قابليت تبديل آن را به يک فيلم نامه سه پرده‌اي نشان مي‌دهد، در تطابق با يک داستان خوب سينمايي براي اقتباس اشاره شده است. در ضمن به محتواي غني و فلسفه اخلاقي اثر همراه و هم خوان با فضا و تصاوير ارائه شده در آن، به عنوان زمينه‌اي مناسب براي اقتباس فيلم نامه‌اي سينمايي و ساخت فيلمي ارزشمند توجه شده است.

قصيده در تمام ادوار شعر فارسي ساختاري يک نواخت و تقليدي داشته است و همين ويژگي نقش مهمي در ضعف محور عمودي اين قالب شعري داشته و باعث شده است تا تخيل شاعر همواره در يک جهت سير کند و زنجيره‌اي از تصاوير تکراري و از پيش تعيين شده را تداعي نمايد. اما شگردهاي ناصرخسرو (394-481 ﻫ.ﻕ.) براي به کارگيري تصاوير در محور عمودي قصيده هنجارشکنانه است؛ طرح‌هايي که او از ساختمان قصيده ارائه کرده متنوع و در عين حال بي‌نظير است. در اين مقاله، مجموع قصايد ناصرخسرو با اشعار سه تن از معروف‌ترين هم عصرانش يعني عنصري (؟- 431 ﻫ.ﻕ.)، فرخي (؟- 429 ﻫ.ﻕ.) و منوچهري (؟- 432 ﻫ.ﻕ.)، از لحاظ ساختمان مورد مقايسه قرار مي‌گيرد و در نهايت ويژگي‌هايي مانند توصيف مفصل، تمثيل، تشخيص، تکرار واژه‌هاي محوري در طول قصيده و پيوستگي ابيات به واسطه حروف ربط که از مهم‌ترين عوامل موثر در استحکام محور عمودي قصايد ناصرخسرو است و در شعر معاصران وي کم‌تر به کار رفته، تبيين شده است. با توجه به گرايش شاعران مداح به مخاطب و گرايش ناصرخسرو به آرمان‌هاي خود، ساختمان قصايد وي متاثر از عواطف و احساسات شخصي و مذهبي اوست. بر همين اساس، ناصرخسرو متناسب با عواطف شخصي، در محور عمودي ساختمان قصيده به نوآوري‌هايي همچون شروع کردن قصيده با سوال از مخاطب و يا مورد خطاب قرار دادن او، حضور شاعر در پايان اکثر قصايد، فراواني قصايد فاقد تشبيب و شريطه و نيز استفاده از تخلص شاعري در پايان قصايد دست زده است.