گفتاری که در پیشرو است، دو هدف را دنبال میکند: 1. بهانه یادی از استاد صاحبنام و پرآوازه، شادروان احمد ترجانیزاده که به حق از مفاخر ادبی و علمی کشور است و از ستارگان درخشان و ممتاز کرسی استادی دانشگاه تبریز. 2. در ترازو قراردادن نقدی عجولانه بر یکی از آثار استاد زندهیاد که ایامی او را آزاده ساخته است. عصاره نقد: شتابزدگی، بیانصافی، درشتی و غفلت و بیدقتی است.
سیبویه بزرگترین تلاش یک محقق را در موضوع بحث خود به کار برده است تا آنجا که کتاب وی در صرف و نحو شایسته عنوان «الکتاب» و خود سزاوار لقب پیشوای نحویان است. کتاب سیبویه نهضت علمی استوار و تلاش فکری مستمری را به وجود آورد که تأثیری عظیم و فراموشنشدنی را در خدمت به زبان عربی بهخصوص و به فرهنگ اسلامی به طور عموم دربر داشت. در مقدمه این کتاب اشارهای کوتاه به اوضاع و احوال «نحو» شده است. در باب اول عصر سیبویه از جنبههای سیاسی و اجتماعی و عقلی مورد بررسی قرار گرفته است. باب دوم به زندگی سیبویه و حوادث پیشامده برای او اختصاص یافته و در باب سوم از جنبههای مختلف «الکتاب» سخن رفته است.
کتاب محاکمه انسان و حیوان (مرغزار) از احمد وقار شیرازی است و موضوع این کتاب محاکمه و دادخواهی شورانگیز و پرهیجانی است که در یک طرف آن انسان قرار دارد و مدعی مالکیت رقاب حیوانات در ملک هستی میبشد؛ و در طرف دیگر اصنافی از حیوانات است که از دست "اشرف مخلوقات" به تنگ آمده و او را ناقض نوامیس خلقت میدانند و لب به شکوه گشودهاند. اگر چه نسخه دستنویس وقار فاقد مقدمه است تا حقیقت و ماهیت کار او را نشان دهد ولی با تحقیق معلوم شد اصل و منشاء کتاب حاضر فصول متعددی است از رساله هشتم "اخوان الصفا" در چگونگی تکوین جانوران و اقسام آنها که وقار با استادی هرچه تمام تر آن را در قالب فارسی ریخته است و در کنار آن مطالبی چون داستان سلمان و ابوذر، یاجوج و ماجوج، و انبوهی از آیات و امثال و اشعار فارسی به کتاب افزوده اند که بدان رنگ و بوی تازهای داده است.