هفتمین کنگره تحقیقات ایرانی از 30 مرداد تا 5 شهریورماه 1355 به دعوت دانشگاه ملی ایران و به ریاست دکتر رعدی آذرخشی رییس دانشکده ادبیات و علوم انسانی آن دانشگاه در تهران تشکیل می شود. در این کنگره 327 تن از محققان ایرانی و ایران شناسان خارجی شرکت داشته اند و تعداد 178 خطابه و سخنرانی در مباحث مختلف ایراد شده است. این کنگره به ریاست ایرج افشار تشکیل می شده است. این کتاب مجموعه ای است مشتمل بر این سخنرانی ها که زیر نظر ایرج افشار تهیه و تدوین شده است. این کتاب به اهتمام محمدرسول دریاگشت توسط انتشارات دانشگاه ملی ایران در سال 1355 منتشر شده است.
تاریخ بشر آئینه یک سلسله مبارزه هایی است که بین طبقات مردم برقرار است و این مبارزه ها تا غلبه حق بر باطل ادامه خواهد داشت. مبارزه طبقاتی مظهر و نمایش واقعی حوادث تاریخی است که سر ترقی و تکامل هم در آن نهانست. نبرد دائمی خوبی و بدی، قدرت و حق، فقر و غنا، سرمایه و کار، تقدم و تجدد، ارتجاع و آزادی، فداکاری و خودپرستی، ظلم و عدالت و بالاخره مبارزه نور و ظلمت و یا یزدان و اهریمن است که حوادث و وقایع تاریخی را بوجود آورده است و بدون این نبرد زندگی هدف واقعی ندارد. تصدیق حالت حاضره و تسلیم در برابر سلطه و قدرت زندگی را همان اندازه فاقد روح و معنی خواهد ساخت که کسی وارد جنگ تن به تن بشود بدون اینکه کینه ای در دل داشته باشد و یا تن به زناشویی دهد درحالیکه فاقد عشق و محبت نسبت به همسر خود باشد. یکی از مظاهر حساس و جلوه های مشخص مبارزه های طبقاتی مبارزه ایست که در طول تاریخ بردگان با اربابان نموده اند و پرده های دلگداز و در عین حال لذت بخشی در صحنه اجتماع به وجود آورده اند. بردگی دوره مشخصی در تاریخ اجتماعی هریک از ملت ها گذرانده و خود یکی از دوره های فعالیت اقتصادی بشر است. تمام ملت ها "دوران اقتصاد بردگی" و یا دوره مبارزه بر علیه بردگی را در زمان واحدی نگذرانده اند و در تمام ملت ها هم بردگی حالت مشخص اقتصادی نبوده بلکه بطوری که در این مقاله ها دیده خواهد شد رژیم اقتصادی بردگی در بعضی از کشورها مانند یونان و روم با ظهور فئودالیسم از بین رفته و در پاره از ممالک دیگر مانند آمریکا و روسیه تا یک قرن پیش وجود داشته و در پاره کشورها مانند ایران از بردگان در فعالیت خاص اقتصادی یعنی تولید استفاده نمی کردند.
هاشم اعتماد سرابی نویسنده کتاب، در مورد موضوع کتاب می گوید: این نوشته ها یک قسمت از مقالاتی است که در این چند ساله در روزنامه خراسان چاپ شده است، چیزهایی که پیرامون مسائل مختلف نوشته ام. که البته مثل نماز آن مردک گلستان چیزی نبوده که به کار آید. از سستی و نقص اما چرا باز به شکل کتابی در می آید منکه هنوز از رنج شرم "اسائه ادب" فارغ نیامده ام، واقعه ایست مشکلم... احساسی است و امیدی گنگ و خام و اگر با این همه، کمک کوچکی به درک درست شده باشد خود را ماجور یافته ام.
کرمان علیرغم آن همه غنای معنوی و ارزشهای وسیع مادی و قدمت تاریخی، معالاسف ناشناخته و مهجور مانده و صدالبته تاوان سنگینی را از این بابت پرداخته است، چه امکانات وسیع مادی و اندیشههای منور و روشنی که مستور بودند و بلااستفاده ماندند و سرانجام در خاک شدند. طبیعی است موقعیتهائی این چنین، ارزشها را به هدر داده و شکوفائی استعدادها را مانع میشود. مرکز کرمان شناسی به کوشش رسول دریاگشت مجموعه ای از مقالات پژوهشی در مورد تاریخ و فرهنگ سرزمین کرمان گردآوری کرده که در سال 1370 منتشر شده است.
کتاب حاضر روزنامه خاطرات بصیرالملک شیبانی است از سال 1301-1306 قمری در روزگار پادشاهی ناصرالدین شاه قاجار که به کوشش ایرج افشار و محمدرسول دریاگشت در سال 1374 توسط انتشارات دنیای کتاب به چاپ رسید