کتاب خاطرات یک مترجم ماحصل تحریر خاطرات محمد قاضی است. قاضی با وجود علاقه وافر ذاتی به خواندن خاطرات نویسندگان ایرانی و غیرایرانی در دوران جوانی برآن شد تا خاطراتش را ثبت کند اما مشغله زندگی این مجال را نداد. در سال 1350 در کنار ترجمه برای ماهنامه کانون پرورش فکری به پیشنهاد مدیر کانون آقای طاهباز به چاپ قسمتی از خاطرات آغازین زندگی پرداخت که با استقبال زیادی مواجهه شد. پس از مدتی در کنار کار ترجمه، به تکمیل خاطرات خویش روی آورد و آنها را در سال 1371شمسی توسط انتشارات زنده رود و با همکاری انتشارات چشم و چراغ منتشر کرد که سرگذشت خواندنی و جذابی را رقم زده است.
نگارنده در این کتابچه، ضمن روایت خاطرهای، علاقه خود را نسبت به زبان اسپرانتو بیان میکند و در انتها اشعاری در توصیف این زبان به نظم در میآورد .
موضوعاتی که در این کتاب درباره انها گفتگو شده است تماما به استناد آیات قرآن و اخبار و احادیث است. قسمت اول راجع به اخلاقیات است. چون راستگویی و فروتنی و رازداری و مهمان نوازی و کمک به مومنین و توکل به خدا و غناء نفس و رضا و تسلیم و صبر و یقین و مذمت دروغگویی و غیبت و بهتان و تکبر و زنا و حسد و نظیر آن. قسمت دوم مجازات کیفری و اجرای عدالت از طرف دادگاه عادلانه مستقر در این دنیا و کیفر اعمال اشخاص متخلف و تنبیه و تنبه دیگران است. مولف سعی نموده به زبانی ساده و انشائی روان حکایات اخلاقی را بر صفحه کتاب آورد. حکایات منقول شامل یک دنیا خلوص، اخلاق، تنبه، تنبیه، عبرت، پند، نصیحت و اندرز است و خواننده را بیش از پیش به برابری و برادری و رافت و مهربانی و مبانی دینی و اخلاقی و ذات واجب الوجود و جهان هستی و مکافات عمل واقف و معتقد می نماید...
نویسنده در این کتاب که معروفترین اثر اوست و آن را در سال 1840 به رشته تحریر درآورده است، عقاید خود را درباره زندگی همیاری و ایجاد یک جامعه ایدهآل تشریح میکند. او این کتاب را با الهام از «آرمانشهر» اثر اجتماعی و سیاسی سرتامس مور به رشته نگارش درآورد و هدفش آن بود که ویژگیهای یک جامعه آرمانی جهانی را باز نمایاند.
محمد قاضی (1376 - 1292 ش) مترجم و نویسنده شهیر ایرانی این اثر را به پیشنهاد اسماعیل جنتی نوشته است. وی در خانواده قاضیان مهاباد چشم به جهان گشود. بعد از گذراندن تحصیلات ابتدایی برای ادامه تحصیل به تهران آمد و در رشته حقوق تحصیل کرد و همیشه جزء بهترین شاگردان فرانسه بود. وی اولین ترجمه خود از فرانسه به فارسی را در سال 1317 به انجام رساند و قدم در این راه دشوار نهاد. دن کیشوت، نان و شراب، شازده کوچولو، در زیر یوغ، آزادی یا مرگ و زوربای یونانی از جمله ترجمه های معروف اوست. وی در این کتاب، درباره علت اقدام به ترجمه های خود (بالغ بر هفتاد اثر)، موضوع کتاب و منتخبی از متن ترجمه را توضیح مختصری داده است. در این کتاب 68 ترجمه قاضی معرفی شده و در پایان نیز کارنامه ای از آخرین ناشر و سال چاپ آثار وی که طی سالهای مختلف توسط ناشران متعدد به چاپ رسیده آمده است.