کتابخانه مجازی ادبیات

شهر تاریخی و مدنیت‌پرور غزنی یکی از بزرگ‌ترین شهرهای وطن افغانستان است. این شهر از لحاظ داشتن موقعیت خاص جغرافیایی‌اش از قرن‌ها پیش به این طرف مقام خود را از حیث یک شهر، واحد اداری و نقطه استراتژیک حفظ نموده و مدت زمانی نیز پایتخت بود و مرکز قدرت و سیاست. محور اصلی این کتاب روزگار این شهر در روزگار غزنویان را شکل می‌دهد که درخشان‌ترین دوره در تاریخ همین شهر است.

این کتاب بر حیات و محیط زندگانی فردوسی و سلطان محمود و بسا از مسائل ادبی و لسانی خراسان، روشنی شایانی می‌اندازد و مباحثی دارد که برای محققان ادب دری سودمند است. این کتاب دربرگیرنده چهار مقاله به این ترتیب از محمودخان شیرانی به زبان اردو است که توسط عبدالحی حبیبی ترجمه شده‌اند: علل نظم و عصر سرودن شاهنامه، هجو سلطان محمود غزنوی، مذهب فردوسی و یوسف و زلیخای فردوسی.

شهر باستانی‌ای که ابتدا نوغان نام داشته و قدمت آن باید بالغ بر دو هزار سال باشد، تحت عنوان «مشهد» دارای قدمتی 1200 ساله است و با داشتن گذشته‌ای پرفراز و نشیب و آثار تاریخی، فرهنگی و مذهبی گرانقدر و ارزشمند، همچنین وجود حرم ثامن الائمه (ع) در قلب خود می‌تواند از جهات گوناگون برای مردم دارای جاذبه فراوان باشد. این کتاب در راستای شناسایی این شهر به نگارش درآمده است. وجود مدفن رجال و علمای مشهوری چون خواجه ربیع، شیخ طبرسی، شیخ بهایی، شیخ حر عاملی و بزرگ‌ترین شاعر حماسه‌سرای ایران در جوار مشهد و مدارس و مساجد متعدد قدیمی و بناهای باشکوه این شهر همچون مسجد گوهرشاد، مصلی و مقابر و ابنیه تاریخی و برجسته دیگر، اهمیت دستیابی به این هدف را بیشتر می‌کند. مباحث این کتاب عبارتند از: تاریخچه شهر مشهد، شخصیت‌های تأثیرگذار بر عمران و توسعه شهر مشهد، زیارتگاه‌ها و مقابر رجال، بناهای تاریخی ـ فرهنگی داخل شهر مشهد، زیارتگاه‌ها و بناهای تاریخی ـ فرهنگی پیرامون شهر، بعضی از مشاهیر توس و مشهد مدفون در دیگر شهرها.

کتاب «تعداد نفوس ارض اقدس و شهر مشهد» که آمار خانه به خانه محلات شش‌گانه مشهد در سال 1295 ـ 1296 هجری قمری است، در زمان حکومت رکن‌الدوله برادر ناصرالدین شاه قاجار در خراسان فراهم آمده است. مدیر و راهبر آمارگیری یکی از دولت‌مردان دانش‌آموخته مدرسه دارالفنون به نام «زین‌العابدین میرزای قاجار» بوده است. مؤلف در معرفی این کتاب نوشته است: «این کتابی است مشتمل بر عدد و سکنه مشهد رضوی مفصلاً و مشروحاً از مرد و زن، کوچک و بزرگ، پیر و جوان، کور و بینا، فقیر و توانگر، عارف و عامی، گمنام و نامی، با ضبط جمیع حرفه‌ها و صنعت‌ها و عدد منازل و مساکن ایشان که بر حسب امر قدر قرر اقدس همایون شاهنشاه جمجاه فریدون‌فر ابوالمظفر .... نواب مستطاب اشرف ارفع والا رکن‌الدوله ..... فراهم آمده و مرتب گشته .... در سال فرخنده فال «بارس ئیل» خجسته تحویل ....».