ترکیب بند دوم سیاستنامهها، پنهانپژوهی و خبرگیری از اوضاع شهرها و ولایات است به صورت خفیه و شبگردی و این نکته را گاهی قدیم برمیشمردهاند، چنانکه ملک محمدبن ارسلان شاه سلجوقی در کرمان «... در شهر، صاحب خبران گماشت تا دقایق خیر و شر و حقایق مجاری امور خرد و بزرگ انهای رای او میکردند و تا اصفهان و خراسان عیون و جواسیس میفرستاد ...».
سیر الملوک یا سیاستنامه اثر خواجه نظام الملک طوسی یکی از مهمترین آثار نثر فارسی در قرن پنجم هجری است که به فرمان ملکشاه سلجوقی در باب آیین فرمانروایی و کشورداری نگاشته شده است. روانی و شیوایی و ایجاز سخن در این کتاب چنان است که اهل ادب آن را یکی از چند کتاب معدود گرانبهایی دانستهاند که برای فراگرفتن دقایق هنر نویسندگی باید از آنها بهره جست. این کتاب توسط هیوبرت دارک از ایرانشناسان انگلیسی تصحیح شده است. از کوششهای دارک تحقیق در لغات و اصطلاحات و قواعد دستور زبان این کتاب است که راه را برای مطالعه دیگر محققان میگشاید.
در تدوین مطالب کتاب پیش رو تلاش شده تا قسمت هائی از بهترین فصول و ابواب متون قدیم فارسی برگزیده شوند تا دانش آموزان برای مطالعه شاهکارهای ادبیات فارسی آمادگی لازم را کسب کنند. بر همین اساس چندین متن معروف از گلستان، بوستان، کلیله و دمنه، چهار مقاله عروضی، قسمت هایی از تاریخ بیهقی، سیاستنامه خواجه نظام الملک، شاهنامه فردوسی و مثنوی مولوی انتخاب و تلخیص شده اند و با قطعات کوچکتری از شعرا و نویسندگان دیگر تکمیل گردیده اند. در پایان کتاب فرهنگ لغات مشکل و تفسیر و ترجمه آیات، اشعار و عبارات عربی افزوده شده است. این کتاب در سال 1335 و مطابق با آخرین برنامه وزارت فرهنگ منتشر گردید.
در این کتاب مولف قصد دارد یاد خیر داشته باشد از کسانی که روی شاهنامه کاری کردند و یا با شاهنامه سر و کاری داشته اند. قصد اصلی تجلیل و یادآوری از مقام و مرتبت کسانی است که به طریقی روی در کار شاهنامه دارند. این مجموعه نوشتههای مختلفی است از استاد باستانی پاریزی در ارتباط با شاهنامه که خود وی تصریح میکند: "در این کتاب من قصد داشتهام یاد خیر داشته باشم از کسانی که روی شاهنامه کاری کردهاند، یا با شاهنامه سر و کاری داشتهاند. قصد اصلی تجلیل و یادآوری از مقام و مرتبت کسانی است که به طریقی روی در کار شاهنامهشناسی، شاهنامه سازها، شاهنامه بازها، هزاره فردوسی، و بنیاد شاهنامه
موضوع کتاب حاضر با نام سایه های کنگره توسط ابراهیم باستانی پاریزی به رشته تحریر درآمده و در مقدمه کتاب از اتحاد عاقل و معقول سخن گفته و کتاب به دوازده بخش با این عناوین تقسیم شده است: 1. دلیل وحدت صانع؛ 2.آبشار عظمت خداوندی؛ 3. عطسه شیر؛ 4. سیاه نامه شرق شناسی؛ 5. باقیات صالحات؛ 6. زنده های بیدار 7. تذکره القبور 8. شکست پیروزمندانه 9. هنر ایران 10. شهر کانال ها 11. آب در بیرون کشتی 12. زندگی و سوت قطار