مقاله حاضر براساس اشتراکات موجود میان سعدی شیرازی و سیف فرغانی به سنجش آنها با یکدیگر پرداخته است. همزمانی سعدی و سیف فرغانی و مراودات ادبی آنها با یکدیگر زمینه را برای این سنجش فراهم ساخته است. بر این اساس مصادیق شکل و محتوا در اشعار سیف و سعدی بر پایه مباحثی در عشق و صور خیال به بحث کشیده شده است و با تکیه بر مضامین مشترک، چگونگی بیان و برخی مسایل لفظی در شعر این دو شاعر مقایسه شده است و در پایان نیز مباحثی در بررسی قافیه و ردیف در شعر سعدی و سیف فرغانی طرح و موشکافی شده است.
کسانی که در ادب فارسی از روی صدق و تانی و نه از سر هوی و تمنی، تاملی مستمر و بی وقفه به منظور کشف اصول و موازین حاکم بر ادب و فرهنگ ایران داشته اند، نیک می دانند که از جمله مظاهر توانایی شگفت آور سخن سرایان بزرگ و افسونگر فارسی زبان، آنست که با قدرت استفاده از قانون تجرید و تعمیم ذهن خلاق و آفرینشگر خویش، بخوبی توانسته اند با رویت مناظر در صحنه حیات و اندیشه در کار روزگار و ژرفکاوی در پدیده های گیتی و ترکیب آن ها با یادها و خاطره ها و خوانده ها و شنیده ها و در یک کلام دانسته ها آمیزه ای از عبرت و حکمت پرداخته و با عرضه دستاوردهای تامل و تجربه در قالب سخنان منظوم و منثور خوانندگان آثار خویش را از چشمه سار زلال ذوق سلیم خود سیراب ساخته و قریحه جمال پرست آن ها را نوازش داده، آدمیان را از زادگان طبع جویای کمال خویش برخوردار و کامیاب گردانند...
در فرهنگ لغت ساحلی لغات از حرف آخر تنظیم شده، و اولین فرهنگ در نوع خود است. البته نوشتن این نوع فرهنگ به عربی از صدها سال پیش معمول بوده است و حتی اولین فرهنگ لغت عربی یعنی کتاب العین اثر خلیل بن احمد فراهیدی بر اساس حرف آخر لغات بوده است. اما فرهنگ لغت ساحلی که اساتید دانشگاه آن را منحصر به فرد خوانده اند اولین فرهنگ لغت فارسی (با ریشه فارسی، ریشه عربی و ریشه بیگانه) بر اساس حرف آخر است که در حقیقت آدرس دادن قافیه ها به شاعران، سخن سنجان و ادیبان است
خمسه نظامي شامل دفترهای «مخزن الاسرار»، «خسرو و شيرين»، «ليلي و مجنون»، «هفت پيکر»، و «اسکندرنامه» (شرفنامه و اقبالنامه) است. اين گنجينه شامل اشعار بازيافته حکيم نظامي و اشعار مشکوک يا منسوب به ايشان، و نيز شرح ابيات، واژه نامه و مهمتر از همه، بررسي زندگي و اشعار نظامي گنجه ای است. دکتر سعيد حميديان، استاد برجسته ادبيات، ضمن ويرايش نسخه وحيد دستگردی و افزودن مقدمه ها، پيشگفتارها و پيوستهايي بر هر مُجلَّدِ اين مجموعه، آن را به طور کامل با نسخههای معتبر اشعار حکيم نظامي گنجه ای مقابله کردهاند و اصلاحات ضروری ديگر را به آن افزودهاند. از آنجاکه طبع وحيد دستگردی، معتبرترين متن مورد استفاده و استناد پژوهندگان، از گذشته تاکنون، بوده است، به منظور آنکه ارجاعات موجود در اين پژوهشها به قوّت خود باقي بمانند و از اين پس پژوهندگان بتوانند با اطمينان خاطر به چاپ حاضر خمسه نظامي ارجاع و استناد کنند، ويراستار کوشيده است که در چاپ حاضر نيز چهارچوب کليه صفحات، سطور متن، حواشي و شماره صفحات و ابيات را عيناً مطابق طبع وحيد باشد و فقط آن را در 7مجلد به نامهای «مخزن الاسرار»، «خسرو و شيرين»، «ليلي و مجنون»، «هفت پيکر»، «شرفنامه»، «اقبالنامه» و «گنجينه»، برای استفاده تمامي ادب پژوهان و دوستداران ادب فارسي و علاقه مندان به اولين داستانهای شيرين و عاشقانه فارسي فراهم کرده است.
در باب نظریه و تاریخ و نظریهپذیری تاریخ، مجادلات و مباحث متفاوتی میان علمای تاریخ و علوم اجتماعی وجود داشته و دارد. این مسئله ناشی از زاویه نگاه، نگرشهای مصداقی یا کلیتپذیر و قاعدهپذیری یا قاعدهناپذیری تاریخ است. به همین دلیل پرداختن به چنین موضوعاتی آن هم از زوایای مختلف مفید خواهد بود. این کتاب به این مباحث پرداخته و موضوعاتی چون اجتماع، علم و تاریخ؛ مثالی از یک نظام تاریخی، دین و جادو در نظام تاریخی، تاریخ به عنوان یک علم تطبیقی و ... در آن مطرح شده است.