کتابخانه مجازی ادبیات

این کتاب دربرگیرنده مجموعه‌ای از غزلیات عاشقانه سعدی است. روش کار گردآورندگان در این کتاب، تبعیت از رویه زنده‌یاد فروغی است. آن بزرگ در این‌باره گفته است: «..... چنان‌که می‌توان کلیه آثار شیخ را به دو قسمت منقسم نمود؛ یکی موعظه و حکمت، دیگری مغازله و معاشقه. بنابراین آنچه از غزلیات و رباعیات و قطعات را که صورت مغازله دارد، در یک مجلد گرد آوردیم و .....». این کتاب اختصاص به غزلیات عاشقانه دارد. ترتیب و تعداد غزل‌ها، مطابق است با متن فروغی، با این تفاوت که تعداد غزلیات در آن متن 637 غزل و در این متن 623 غزل است. با این توضیح که تعدادی ملمعات و همچنین غزلیاتی که اصالت آنها مورد تردید خود آن مرحوم بوده است، در این متن نیامده ولی در مقابل غزل‌های شیوایی مانند غزل «صبحدمی که برکنم دیده بروشنائیت» که در قسمت مواعظ و غزلیات پراکنده آمده، در این کتاب آمده است.

این کتاب مروری است بر چاپ کتاب «غزل‌های حافظ» به کوشش نویسنده. نویسنده در این پیش‌گفتار این کتاب آورده است: «تعیین ضابطه‌هایی برای تدوین غزل‌های حافظ هسته مرکزی چنین تألیفی را به خود اختصاص می‌داد. برای اینکه هر نظر و پیشنهادی که عرضه می‌شود، بر زمینه تجارب مطمئنی استوار باشد، لازم بود الگوها و شیوه‌های تدوین غزل‌ها در چاپ‌های مهم مورد ارزیابی قرار گیرد. اما برای تنظیم ضابطه‌هایی که بتواند رئوس نظریات پژوهشگران را دربرگیرد، مراجعه به توضیحات مندرج در مقدمه هر چاپ کافی نبود و ناگزیر می‌بایست چگونگی اجرای طرح و ضابطه در چاپ‌های مشهور مورد تفحص قرار گیرد». برخی از گفتارهای این کتاب به این ترتیب است: دوره رواج نسخه‌های خطی، آغاز تدوین دیوان حافظ، دوره رواج چاپ، تاریخچه شناسایی و معرفی واستفاده از نسخه‌های خطی قرن نهم و ... .

اخیراً کتابی زیر عنوان املا، نشانه‌گذاری و ویرایش، نوشته دکتر خسرو فرشیدورد، استاد قدیمی و نامبردار دانشگاه تهران به وسیله انتشارات صفی علیشاه منتشر شده است. با مروری بر این کتاب کم‌حجم، لیکن پرمحتوا دریافتم که هنوز در این اقلیم کسانی هستند که از سردرد و اخلاص، به زبان فارسی و فرهنگ دیرپای این سرزمین می‌اندیشند و با تکیه بر رسم‌الخط فارسی براساس زبان‌شناسی و دستور جدید، بر پرکردن خلاء‌ها و از میان بردن خطرهایی که متوجه خط و زبان فارسی است همت می‌گمارند.

گندم و نان و متعلقات آنها در ادب فارسی و فرهنگ ایرانی و اسلامی بازتابی بس گسترده و شگرف دارد. این دو موهبت الهی قوت غالب آدمی و مایه زندگی و آرامش اوست. قداست و حرمت این دانه بهشتی، همچون آب که مایه حیات هر موجود است، در نزد همه جهانیان با ابدیت پیوندی جدایی ناپذیر دارد. همه ادیان به آن به دیده حرمت نگریسته‌اند و از آن به عنوان یک پدیده فرخنده یاد کرده‌اند. در تعالیم اسلامی و حدود الهی و قرآن کریم هم جایگاهی ویژه دارد. در نسک‌های اوستا، زبور داوود، اسفار تورات (عهد عتیق) و آیات انجیل نکات و اشارات و امثال و شواهد زیبا در این مقوله می‌توان یافت. اما بازتاب گندم و نان در ادب فارسی حسی فراگیر و جامع‌الاطراف دارد و گمان نمی‌رود که در هیچ فرهنگی همچون فرهنگ و ادب ایرانی بدین بالندگی و گستردگی از آن یاد شده باشد.