تاریخ ریاضیات و شرح احوال و آثار ریاضیدانان دو موضوع مختلف اما وابسته به هم است. برای تدوین تاریخ ریاضیات یک عصر، باید آثار ریاضیدانانی که در آن دوره می زیسته اند را از روی نسخه های موجود آنها و تحقیقاتی که در آن زمینه شده، مورد بررسی قرار داد. دکتر ابوالقاسم قربانی، مدرس ریاضی، طی سالها تلاش و مطالعه، کتابی در این زمیته جمع آوری کرده و ریاضیدانان و منجمان ایرانی از خوارزمی (اواخر قرن دوم) تا ابن سینا (اوایل قرن پنجم هجری) را معرفی کرده است یعنی زندگی و آثار بیست و پنج دانشمند ایرانی. این کتاب شامل بیست و دو مقاله است و هر مقاله آن حاوی سه بخش: زندگی نامه ریاضیدان، آثار و تألیفات وی و مبحث کتابشناسی آثار که کتابشناسی نیز به دو بخش عمومی (فهرست همه کتابها و مقالاتی که از ریاضیدان مذکور سخن به میان رفته) و کتابشناسی ویژه (فهرست تحقیقات درباره آن ریاضیدان به زبانهای دیگر) تقسیم شده. استاد قربانی در پایان کتاب نیز فهرست کاملی از منابع و مآخذ، نام کتابها و رساله ها و مقالات، نام کسان و نامهای اروپایی آورده است. وی این کتاب را در سال 1350 شمسی به زیور طبع آراست.
حکمت بوعلی سینا، تألیف محمدصالح حائری مازندرانی، کتابی است در پنج جلد با موضوع فلسفه اسلامی خاصه حکمت مشاء به زبانهای فارسی و عربی، با مقدمه عمادالدین حسین اصفهانی مشهور به عمادزاده و به تصحیح حسن فضائلی. حکمت ابن سینا کتابی است که حقایق و اسرار گفتارهای شیخ را که دیگران نادیده انگاشتهاند، کشف نموده و عقاید اسلامی ساده را طبق مقررات قرآن و معتقدات اهلبیت(ع) و اتفاق امامیه و امت، به براهین فلسفی مبرهن ساخته و بدون مبالغه هر فصل یا صفحه از این کتاب، مشتمل بر نکات تازه و یا در بسیاری از مواضع متضمن مبتکراتی است. از جمله مسائلى که در این کتاب با تجزیه و تحلیل و بهصورت صحیح اثبات شده است، اصالت وجود و وحدت وجود، پس از میرداماد است که از زمان صدرالمتألهین تا عصر سبزوارى به بعد رواج یافته و ملاصدرا خودش قبلا از متصلبین در اصالت ماهیت بود، سپس عدول کرد. در این کتاب، یعنى در جلد طبیعیات و علم النفس به تمام ادله اصالت وجود که حاجى سبزوارى به نظم کشیده، پاسخ داده شده و ادله شیخ اشراق و براهین خیام و رساله اعتباریت وجود و تأصل ذات مشروحا مذکور است و کتب میرداماد و شوارق و گفتارهاى محقق طوسى و محققین دیگر حقا اصالت مهیت را به بداهت رسانیدهاند. ابن سینا هم بالصراحه قائل به اصالت ماهیت است و نسبت اصالت وجود بر وجه تباین حقایق وجودات به مشائیه سندى ندارد و متأخرین موجودات را در کلام به وجودات مشائیه اشتباه کردهاند؛ چنانکه در محاکمات بدان اشاره شده و جز صدور و حصول و کون و سائر افعال عموم که همان مقتبس بودن ذات به علت است که شیخ در شفا و غیره آن را تکرار فرموده، چیز دیگرى در خارج نیست و در مسئله وحدت وجود هم عمده شبهه ایشان عدم صحت انتزاع مفهوم واحد از متباینات است. جلد اول این اثر در فن طبیعیات جسمانى و روحانى، یعنى علم النفس است که ضمنا در قسمتى از الهیات عامه و خاصه نیز سخن به میان آورده و چند رساله عزیز الوجودى در این مجلد ترجمه شده و با تحقیق در مواضع لازم ثبت شد؛ مانند رساله خیام در اصالت ماهیت و رساله عيون المسائل فارابى و إثبات المفارقات فارابى و رساله العروس شیخ و مواضعى از رساله الفردوس شیخ و ترجمه تلخیص شیخ رساله ارسطو را در نفس و ترجمه چند مقاله مخطوط. در مقدمه این مجلد قسمتى از اهم مسائل منطق است، به وضعى بیمانند و بی ىسابقه و در خاتمه آن قسمتى از الهیات خاصه است که بهمنزله مقدمه براى جلد الهیات است که سومین جلد کتاب خواهد بود و در این خاتمه مفصلا به نقد طریقه وحدت وجود پرداختهاند.
کتابنامه آثار زنان ایران شامل دو قسمت مولفین زن و مترجمین زن است که در سال 1349 منتشر شده است. در این سال کتابخانه اختصاصی تحقیق درباره زن تشکیل شد. هدف از این اقدام تاسیس مرکزیست برای جمع آوری تحقیقات مربوط به زن و آثار زنان مولف و مترجم ایرانی و تشویق دیگر بانوان دانشمند کشور تا ضمن اجرای وظایف خانوادگی و اجتماعی اندوخته معنوی و فکری خود را نیز بکار گیرند و برای کمک به پیشرفت فرهنگ جامعه اثری از خود به یادگار گذارند.
دربارۀ تاریخ ریاضیات در ایران پیش از اسلام چندان چیزی نمیدانیم. ولی پیش از حملۀ اعراب مسلمان به ایران در اوایل سدۀ اول هجری، در جندیشاپور و مراکز علمی دیگر، ریاضیات پیشرفتهای وجود داشت. از وجود زیج شهریار یا زیج شاهی در زمان انوشیروان (531ـ578 م) خبر داریم و به گفتۀ ابوریحان بیرونی، دانشمندان ایرانی زیج شهریار را در بیستو هفتمین سال سلطنت کسرا تصحیح کردند. این کتاب در دو بخش دربرگیرندۀ تاریخ ریاضیات ایران و سرگذشتنامهای از چهل تن از ریاضیدانان ایرانی است. بنابراین در بخش نخست از مسیر کلی گسترش ریاضیات در ایران بحث شده و در بخش دوم دربارۀ زندگی و آثار چهل تن از برجستهترین ریاضیدانان ایرانی به ترتیب تاریخی اطلاعاتی ارزشمند ارائه شده است.
در اوایل قرن نهم آثار ریاضی نفیسی توسط ریاضیدان عالیقدر ایرانی «غیاثالدین جمشید کاشانی» پدید آمد که از ممتازترین تألیفات علمی دوران اسلامی است. در این کتاب شرح احوال و آثار این ستاره قدر اول علمی ایران آمده و همچنین از نتیجه تحقیقات دانشمندان اروپایی درباره وی آگاهیهایی به دست داده شده است. او ریاضیدان عالیقدر و محاسبی ماهر و منجمی زبردست و مؤلفی توانا و مخترع آلات دقیق رضد بود و بهحق میتوان او را از برجستهترین ریاضیدانان دوره اسلامی دانست. وی از حدود سال 808 تا پایان عمرش یعنی 832 فعالیت علمی داشت و در این مدت به تصنیف و تألیف رسالات و کتب ریاضی و نجومی پرداخت که مهمترین آنها «زیج خاقانی»، «مفتاح الحساب»، «رساله محیطیه» و «رساله تروجیب» است که در این کتاب بدانها و دیگر آثار او پرداخته شده است.