کتابخانه مجازی ادبیات

بوستان، همتای جاودانه‌ی گلستان، با این تفاوت که منظوم است. این منظومه‌ی چهارهزار بیتی همانند گلستان داستان به داستان و مواعظ شیرینی در آغاز یا انجام هر داستان در آن آمده است. وزن این منظومه، همانند شاهنامه‌ی فردوسی (بحرمتقارب) است. این اثر درخشان هم‌مانند گلستان مخاطب عام و خاص دارد و مطبوع هر طبعی است، و بیش از هفتصد سال است که در اقلیم فارسی زبان (علاوه بر ایران، شبه قاره‌ی هند، افغانستان و آسیای میانه به ویژه سمرقند و بخارا و تاجیکستان) در مکتب‌خانه‌ها و سپس در عصر جدید در آموزشگاه‌ها و مدارس عالی و دانشکده‌ها کتاب درسی آموزشی است و مهمترین درسی که می‌دهد درس زندگی است. بوستان مشتمل بر 10 باب است : 1. در عدل و تدبیر و رای 2. در احسان 3. در عشق و مستی و شور 4. در تواضع 5. در رضا 6. در قناعت 7. در عالم تربیت 8. در شکر بر عافیت 9. در توبه و راه صواب 10 .در مناجات و ختم کتاب.

محمدحسین حسینی قزوینی شیرازی (1184- 1249 قمری) فرزند محمدحسن مجتهد اصولی یکی از شاعران و عارفان دوره قاجار بود. محمدحسین پس از کسب علوم دینی نزد پدر در محضر میرزا ابوالقاسم شیرازی به معرفت رسید و پس از درگذشت ابوالقاسم و محمد حسن، به مسند ارشاد و هدایت دو پیشوای ظاهر و باطن دست یافت. دیوان حسینی مفقود شده است اما مثنوی های پنج گانه او به نام خمسه حسینی به یادگار مانده اند که مشتمل بر وامق و عذرا، مهر و ماه، اشترنامه، الهی نامه و وصف الحال می باشند. کتاب حاضر به دفتر دوم و مثنوی مهر و ماه اختصاص یافته است که نگارش آن با حدود 2700 بیت در سال 1231 هجری به پایان رسید. حسینی در این دفتر داستان عشق مهر و ماه را با شرح جزییات آورده اما با توضیحات منثور در مقاطع مختلف داستان آن را به گونه ای عرفانی تاویل کرده است. این کتاب با تصحیح و توضیح کاووس حسن لی و کاووس رضایی در سال 1386 و توسط انتشارات نویدشیراز در دسترس علاقمندان قرار گرفت.

صادق هدایت از نام‌دارترین داستان‌نویسان ایرانی و رمان «بوف‌کور» مهم‌ترین نوشته اوست. هدایت در حوزه‎های مختلف جغرافیای تاریخی و اقلیم‎شناسی شهرهای کهن ایران، مطالعات نسبتاً گسترده‎ای داشته است که نمود پاره‎ای از این مطالعات را می‎توان آشکارا در برخی از آثار او از جمله «بوف‎کور» دید. تاکنون درباره بوف‎کور بسیار نوشته شده است. اما آنچه در این مقاله در کانون توجه قرار گرفته؛ همانندی توصیفات مکان قصه با موقعیت قدیم شهر ری، در سده‌های سه تا هفت هجری قمری‎ست. انطباق جغرافیای تاریخی ری با توصیفات بوف‎کور که برای نخستین بار به‌گونه‌ای مستند در این مقاله صورت پذیرفته؛ نشانه‌ای دیگر از دقت نظر هدایت در پرداخت داستانی بوف‎کور، و تأییدی‎ست بر این گفته‌ی او که: «بوف‏کور، پر از شگرد است و حساب و کتاب دقیق دارد». فضای این داستان به رغم پیچیدگی و بدعت، عناصری از جهان واقعیت را باز می‌تابد که به بخش مجزایی از ری سده‌های سه تا هفت هجری قمری نظر دارد. در این مقاله همانندی توصیفات مکانی «بوف‎کور» با جغرافیای تاریخی شهر قدیم ری، بر پایه پنج عنصر اصلی: سازه‌های شهر، ویژگی‌های مدنی شهر، موقعیت تجاری شهر، توپوگرافی شهر و عناصر فرهنگی و اجتماعی آن، به طور دقیق بررسی و بازشناسی شده است.