کتابخانه مجازی ادبیات

در فلسفه غرب با تفکر هگل تاریخ و فلسفه با هم نسبت می‌یابند و بل فلسفه، تاریخی و تاریخ، فلسفی دیده می‌شود و این پیوند مبارک بدون تفسیر تاریخ فلسفه برای هگل امکان‌پذیر نبوده است. لذا تفسیر هگل از تاریخ فلسفه جدید (مدرن ) امکان جمع تقابل‌های تفکر جدید غربی را که از زمانه دکارت تا خود هگل حیات فرهنگی غرب را دچار شقاق و گسیختگی کرده بود، میسور ساخت. در مقاله حاضر، یکی از مهم‌ترین فلاسفه دوره جدید، یعنی اسپینوزا از نظرگاه هگل با ابتناء بر متن درس ـ گفتارهای تاریخ فلسفه مورد بحث قرار گرفته است. در بخش اول مقاله مقدمه کلیات تفسیر هگل را پیش گشیده‌ایم . دربخش دوم نقد و نظر هگل در باب تعاریف کتاب اخلاق را آورده‌ایم. در بخش سوم نیز مسأله انکار جهان در فلسفه اسپینوزا، که در مقابل تفسیر الحادی فلسفه اوست، مورد بحث و فحص قرار گرفته است.

هدف مقاله حاضر تبيين يکي از مفاهيم تمثيل «آينه» در غزليات بيدل و تحليل پيوند آن با تمثيل‌هاي به کار رفته در افکار و آرا ابن عربي است. مساله اصلي اين مقاله بررسي جايگاه آينه در غزليات بيدل به مثابه منعکس‌کننده بالاترين نقطه انديشه عرفاني ابن عربي، يعني وحدت وجود است. روشن نمودن اين مساله که بيدل در اين چشم‌انداز تا چه حد، تحت تاثير آرا و افکار ابن عربي بوده، ضرورت اين بررسي را فراهم نموده است. اين مقاله به روش کتابخانه‌اي و تحليل محتوا انجام گرفته است؛ ابن عربي نقش آدمي به عنوان مرتبه جامع را با يکي از تمثيل‌ها، يعني آينه، تبيين مي‌کند و با به کارگيري اين تصوير در پي توضيح سر «انعکاس حقيقت در آينه خيال» برمي‌آيد. بايد توجه داشت که در اين تمثيل دو عامل حضور دارد، يکي آينه و ديگري ناظر يا شاهدي که صورت خود را چون شي اي در آينه مي‌بيند. در اين فرايند انعکاسي، انسان هم حلقه اتصالي و هم عامل شناسايي است، پس هم نماينده آينه و هم عامل شي مشهود است. آينه، نماد انعکاس‌پذيري ماهيت هستي و شي مشهود است و شاهد هم خود الله است. از اين‌رو، ابن عربي انسان را «عين اصل انعکاس» توصيف مي‌کند. بيدل شاعر فارسي زبان و عارف دلباخته انديشه عرفاني به خصوص عرفان وحدت وجودي مکتب ابن عربي است و از پيروان و سخنگويان برجسته انديشه ابن عربي به شمار مي‌رود و يکي از تمثيل‌هاي مورد علاقه او نيز آينه است. نتيجه بررسي موتيو آينه در غزليات بيدل، افکار عرفاني او را در مورد خدا، انسان و جهان روشن مي‌سازد، همچنين جايگاه والاي او را در ميان شاعران سبک هندي و چگونگي پيوند انديشه‌هايش با امکانات زبان و تجربه شاعرانه را مشخص مي‌کند.

غالب فارسی از نمایندگان برجسته سبک هندی و از شاعران بزرگ فارسی‌گوی شبه قاره است که به اردو نیز شعرهایی دارد. این کتاب که گزیده‌‌ای از سروده‌های او در قالب‌های گوناگون شعری را دربر دارد، با مقدمه‌ای تفصیلی در شناخت وی و آثارش و نیز مقدمه‌ای که خود وی بر دیوانش نوشته، همراه است.

شیوه غالب دهلوی در عالم شاعری موجب شد که نازک‌خیالانی چون حالی، شبلی، گرامی و اقبال به جهان شعر و ادب گام نهند و مقبول طبع مردم صاحب‌نظر شوند. غالب در انواع سخن بر همگنان غالب آمده و در قالب‌های گوناگون طبع‌آزمایی کرده است. چیرگی وی بر زبان و ادب فارسی و اردو پایداری تصنیفاتش را تضمین کرده و ادب ایران و هند را تحفه‌ای گران‌بها به ارمغان داده است. غالب 71 قصیده فارسی دارد که در این کتاب به ترتیب حروف الفبا (از آخرین حرف به اولین بر مبنای مصرع اول هر قصیده) شکل یافته و هر قصیده را شناسنامه‌ای فراهم آمده است و مقدمه فارسی شاعر را بر دیوان اردو بر سر دارد تا شیوه نثر وی خواهندگان را روشن شود.