شیخ اجل سعدی شیرازی بیگمان در نیمه دوم قرن هفتم در شیراز میزیسته و تخلص خود را از نام سعد پسر و پدر اتابک مظفرالدین ابوبکر بن سعدبن زنگی (623ـ657) گرفته است. و آغاز جوانی را به یقین در حدود سالهای قبل از 633 و 639 در بغداد بوده است که به ترتیب سال قتل و مرگ دو استاد بزرگوارش شیخ ابوالفرج بن جوزی دوم و شیخ شهابالدین ابوحفض عمر بن محمد سهروردی است. از تحقیق دقیق رسالات و نوشتهها و گفتههای سعدی چنان برمیآید که وی پیش از شاعری و آوازه آسمانگیر غزلسرایی در این رشته، تحصیلات عالی دینی و فقهی داشته و لقب مصلحالدین و کلمه «شیخ» پیشاپیش تخلص سعدی ناظر بر فقه و محدث و متکلم و سالخورده بودن اوست.
بوستان، همتای جاودانهی گلستان، با این تفاوت که منظوم است. این منظومهی چهارهزار بیتی همانند گلستان داستان به داستان و مواعظ شیرینی در آغاز یا انجام هر داستان در آن آمده است. وزن این منظومه، همانند شاهنامهی فردوسی (بحرمتقارب) است. این اثر درخشان هممانند گلستان مخاطب عام و خاص دارد و مطبوع هر طبعی است، و بیش از هفتصد سال است که در اقلیم فارسی زبان (علاوه بر ایران، شبه قارهی هند، افغانستان و آسیای میانه به ویژه سمرقند و بخارا و تاجیکستان) در مکتبخانهها و سپس در عصر جدید در آموزشگاهها و مدارس عالی و دانشکدهها کتاب درسی آموزشی است و مهمترین درسی که میدهد درس زندگی است. بوستان مشتمل بر 10 باب است : 1. در عدل و تدبیر و رای 2. در احسان 3. در عشق و مستی و شور 4. در تواضع 5. در رضا 6. در قناعت 7. در عالم تربیت 8. در شکر بر عافیت 9. در توبه و راه صواب 10 .در مناجات و ختم کتاب.
نویسنده در این کتاب کوشیده در ادبیات این مرزوبوم، آسیبشناسی سیاسی کند یا بهنوعی فرهنگشناسی سیاسی کرده است. در واقع این نوشتار در پی بازشناسی فرهنگ سیاسی ایران از راه بررسی ادبیات فارسی است. ادبیات هر ملت آیینهای است که در آن میتوان نیک و بد، اندیشه و آرمان و گوارا و ناگواری را که بر آن ملت رفته است، به تماشا نشست. چند پرسشی که کانون جستارهای این کتاب بوده از این قرار است: مهمترین مؤلفههای فرهنگ سیاسی ایران در ادبیات فارسی چیست؟ آیا این عناصر با توسعه سیاسی سازگاری دارند؟ کدام یک از شرایط و اوضاع سیاسی ـ اجتماعی و تاریخی ایران، در شکلگیری اینگونه فرهنگ سیاسی نقش اصلی را دارا بوده است؟ برای یافتن پاسخ به این پرسشها، به جستجو در دو حوزه ادبیات عامیانه و ادبیات رسمی پرداخته شده است.
"شمسالدین محمد بن محمود آملی "فرهنگ حاضر را در عهد "سلطان محمد الوجایتوخان "( 703 716) تالیف کرده است .در این فرهنگ مجموعه لغات و اصطلاحات علوم و فنون مختلف به ترتیب حروف الفبای فارسی تدوین شده است . این فرهنگ از روی نسخه چاپ نفایس الفنون فی عرایس العیون (چاپ تهران، کتابفروشی اسلامیه، ذیقعده 1379در سه جلد به تصحیح حاج میرزا ابوالحسن شعرات) تلخیص و تالیف شده و حتیالامکان عین عبارات کتاب در برابر اصطلاح مربوط ذکر گردیده است .در ذیل هر مدخل علاوه بر آوانگاری انگلیسی، شرح مختصری از واژه، و معادلهای فارسی .در پایان کتاب، فهرست علوم و فنون با اصطلاحات هر یک به ترتیب حروف الفبا آمده است .
مخزن الاسرار یک مثنوی حکیمانه ـ عارفانه است که به زبانی استوار و سخت هنرمندانه سروده شده و شاعر تعهدی در بیان اسرار عرفان به زبان شعر نو زمان دارد و حکایتهای کوتاه و رمزناک از زبان جانوران و انسانها را به بیت مقاله آخر کتاب افزوده است تا بتواند اندیشههای عارفانه و حکیمانه خویش را در این کتاب بیان کند. این کتاب دربرگیرنده گزیدهای از این مثنوی حکیمانه است که با مقدمهای در زندگی و آثار نظامی و همچنین شرح ابیات آورده شده است.