مؤلف در مقاله حاضر به ارزیابی نسخه خطی شاهنامه، متعلق به کتابخانه دانشگاه سن ژوزف در بیروت، براساس تصویر بیست و دو صفحه از آنکه در اختیار داشته است میپردازد. در بخش اول، متن سیزده صفحه از صفحات نمونه (شامل 638 بیت، مربوط به پایان ضحاک و اغاز فریدون)، به همانگونه، درست یا نادرست، نقل شده و تفاوتهای دو نسخه فلورانس(614 ق) و نسخه لندن(675 ق) و تصحیح منتشر شده مؤلف در پانویس آورده شده است. پس از آن مؤلف به ارزیابی اختلاف نسخههای سهگانه و مقایسه آنها با چهارده نسخه اساس تصحیح خود میپردازد و برتری نویسشی را با نویسش دیگر تعیین میکند. سپس در یک نتیجهگیری آماری موارد برتری هریک از نسخههای سهگانه و تصحیح خالقی را نسبت به یکدیگر در پنج بخش، شامل برتری نویسشها، افزودگیها، افتادگیها، جابه جایی بیتها و جابه جایی مصراعها، بهطور جداگانه ارائه میکند. وی از این ارزیابی نتیجه میگیرد که تصحیح انتقادی او اعتباری برابر با یک نسخه آغاز سده ششم ق دارد. در بخش دوم نه صفحه دیگر(شامل 426 بیت، مربوط به پادشاهی اسکندر)که در نسخه فلورانس وجود ندارد تنها با دستنویس لندن و تصحیح خالقی سنجیده شده و نتایج به دست آمده با همان روش بالا گردیده است.
ویژگی اصلی این پژوهش، کنکاش باستانشناسانه و روانشناسانه دربارهی شخصیتها و فضای اجتماعی و سیاسی داستانهای "شاهنامه" است. به باور نگارنده: "شاهنامه دارای دو بخش است که به طور کامل با هم تفاوت دارند. ویژگیهای ساختی، زبان شناسی، جهانبینی و مانند اینها در هر دو بخش چنان ناهماهنگ و ناهمخوانند که میتوان گفت دارای دو اندیشه، دو استعداد، و دو پسند جداگانه و نایکدستاند. برای نمونه در یک بخش سستی و ناپایداری جهان، بنیان جهانبینی است و در بخش دیگر آزپرستی و زیادهخواهی اساس جهانبینی است و در بخش دیگر آزپرستی و زیادهخواهی اساس جهانبینی نویسنده را میسازد؛ ..... بر این اساس میتوان شاهنامه را بر دو بخش جداگانه بخشبندی کرد بخش نخست از آغاز شاهنامه تا پایان شاهنشاهی (= امپراتوری) کیخسرو به همراه داستان رستم و اسفندیار است که شاهنامهی اصلی نامیده میشود و بخش دوم از آغاز پادشاهی لهراسب تا پایان شاهنامه (بدون داستان رستم و اسفندیار) است که آن را شاهنامه افزوده نام نهادهایم. شاهنامهی افزوده نوشتهی فردوسی است؛ اما شاهنامهی اصلی نویسندهی دیگری دارد که باید برای یافتن نامش در تاریخ و تاریخ ادبیات کاوش کرد. کتابی که پیش رو دارید کوشیده تا این نظر را که کل شاهنامه نوشتهی یک تن نیست به اثبات برساند".
دکتر صلاح الدین منجّد از محققان دانشمند و پرکار عرب است که در محافل علمى و ادبى به خوبى شناخته شده و آثار مطبوع وى چه مؤلفات شخصى و چه کتبى که به تصحیح و تحقیق وى منتشر شده، فراوان است. دکتر منجد اهل سوریه بوده که سالها در قاهره اداره قسمت نسخههاى خطى اتحادیه عرب را بر عهده داشته است. این رساله (ترجمه فارسی) نام اصلی اش قواعد تحقیق المخطوطات است که به زبانهاى گوناگونى ترجمه و در آن، حدود کار تصحیح و تحقیق به دقت تعیین شده و تمام نکاتى را که هر محقق باید در کار تصحیح رعایت کند، آشکارا و با ذکر مثال بیان گردیده است.
از میان پژوهشهایی که درباره حماسه شده است، بیگمان تألیف بورا به زبان انگلیسی جای ویژهای دارد. این پژوهنده در کتاب پرحجم خود با عنوان «شعر پهلوانی» در پانزده فصل درباره «پدیدهشناسی تطبیقی شعر پهلوانی همه اقوام و همه زمانها» مسائل بسیار متنوع و جالبی را درباره حماسه به بحث میکشد و با نظریات و پاسخهای خود تقریباً همهجا اهل فن را خرسند میسازد؛ اما در این کتاب از شاهنامه و دیگر حماسههای ایرانی و فارسی جز سه بار نامی برده نشده است. در این کتاب چکیده نظریات او درباره حماسه آورده شده و از نقل مثالهای فراوانی که او برای اثبات نظریات خود آورده است، جز چند مورد انگشتشمار بهناچار چشمپوشی شده است. در مقابل همهجا به همخوانی نظریات او با حماسه در ایران اشاره شده است.
اهمیتی که متون موجود به زبانهای ایرانی باستان و میانه دارند، بیشتر به شناخت این زبانها و آگاهی از برخی آیینهای دینی محدود میگردد؛ ولی آنها در زمینه تاریخ و هنر و فرهنگ و زندگی اینجهانی ایرانیان بسیار اندک است و بدین سبب در کسب آگاهی در زمینههای مذکور از رجوع به متون یونانی، لاتینی، ارمنی، سریانی، عربی و فارسی بینیاز نیستیم. آنچه در این کتاب آمده، ترجمه گزارشهای پراکندهای است درباره ایران کهن که از کتاب «بزم فرزانگان» نوشته نویسنده یونانی آثنایس فراهم آمده است. در این کتاب از بیش از نهصد اثر نام رفته که بسیاری از آنها بهویژه پس از آسیبی که در سال 47 میلادی به کتابخانه اسکندریه رسید و سپس نابودی کلی آن در سدههای سوم و چهارم میلادی، بهکلی از میان رفتهاند و نام برخی از آنها از این کتاب شناسانده شده که این خود مهمترین اهمیت این کتاب است. در این کتاب بخشهای مربوط به ایران و ایرانی که درباره آداب و رسوم کهن ایران باستان است، گردآوری و ترجمه شده است.