این کتاب مجموعهای است از افسانهها، روایات، تمثیلها و تصوراتی که مردم عامی بر اثر آشنایی با شاهنامه و خواندن و شنیدن شاهنامه موفق ذوق و یلیقه خود ساخته و پرداختهاند. این بازتاب یا القای شاهنامه در مردم به خصوص از این حیث ارزش دارد که نحوه دریافت و زاویههای دید آنان را نشان میدهد و از لحاظ دانشهایی چون مردمشناسی و جامعهشناسی و همچنین برای پی بردن به حالات و روحیات عامه در دوره گذشته ایران اهمیت بسزا دارد. رستم، زال، بهمن و فرامرز، آذربرزین و بهمن، کیکاووس، سیاوش، کیخسرو، کاوه و ضحاک، بهرام گور، خسروپرویز، انوشیروان و خون سیامک روایت تشکیلدهنده این کتاب هستند.
این مجموعه شامل تمام شاهنامه است که برای راحتی خوانندگان جوان که به تاریخ و تمدن کشور خود علاقه دارند و می خواهند با شاهنامه آشنا شوند، به نثر ساده برگردانده شده و در سه بخش شامل: 1. بخش اساطیر 2. بخش پهلوانی 3. بخش تاریخی تنظیم شده است. بخش اساطیر از پادشاهی کیومرث شروع شده و تا مرگ فریدون ادامه دارد. بخش پهلوانی از پادشاهی منوچهر و ظهور خاندان سام شروع می شود و تا مرگ رستم و فرزندش فرامرز ادامه دارد و بخش تاریخی که با پادشاهی بهمن فرزند اسفندیار شروع شده تا مرگ یزدگرد و تسلط عربها بر ایران ادامه می یابد.
رستم و سهراب یکی از داستانهای غم انگیز شاهنامه است و داستان مرگ سهراب جوان را به تصویر میکشد که بر اثر جنگ با رستم، به دست پدر کشته میشود. سهراب پهلوان افسانهای در شاهنامه است که پدرش رستم و مادرش تهمینه دختر شاه سمنگان است. سهراب با سپاه تورانیان به نبرد ایران آمد و در جنگی تنبهتن با رستم کشته شد، درحالیکه همدیگر را نمیشناختند. تراژدی رستم و سهراب، تراژدی بیخبری است. کتاب حاضر شامل این عناوین است: فصل اول: حماسه ها، ساختار حماسه، خصوصیات عمده شعر حماسی فصل دوم: مختصات شاهنامه، دوره اساطیری، دوره پهلوانی، دوره تاریخی، حماسه سرایی پس از فردوسی فصل سوم: اسطوره چیست؟ حماسه و تراژدی، حماسه ها و اساطیر بابلی و سومری، حماسه گیل گمش، مهابهاراتا (حماسه ای از هند)، رامایانا، هومر و ایلیاد و اودیسه، انه اید (حماسه ای از روم)، دیگر حماسه های اروپایی، اعراب و حماسه فصل چهارم: سه دیدگاه بر حماسه رستم و سهراب، 1.دیدگاه استاد منوچهر مرتضوی، 2.دیدگاه استاد زرین کوب، 3.دیدگاه استاد مینوی، متن داستان رستم و سهراب.
نویسنده در این کتاب تصویری از جلوههای گوناگون فرهنگی، آداب و رسوم و فعالیتهای اقتصای مردم استان لرستان به دست میدهد. برخی از موضوعات کتاب عبارتند از: واژه لر و لرستان، دوازده برجی، دعای سر مال، شیرواره، فرآوردههای شیر، انواع نان و خوراکیها، مراسم نوروز، بازیها، باورداشتها، ضربالمثلها، تولد نوزاد، مراسم سوگواری، چیستان، سنت کاشت و برداشت و .... . مطالب کتاب با تصویر متعددی همراه شده است.
این دیوان با حروف اول غزلها مرتب شده ولی فهرستی هم بر طبق حروف آخر و موافق ترتیب نسخه مصحح مرحوم قزوینی فراهم گردیده تا خواننده محترم با مراجعه به این دو فهرست و کشف الابیات بهآسانی بتواند غزل یا بیت موردنظر خود را بیابد. در این کتاب افزون بر غزلیات خواجه، ساقینامه و مغنینامه، قصاید و قطعات خواجه حافظ شیرازی نیز آورده شده است.