کتابخانه مجازی ادبیات

این پژوهش با هدف آسان سازی و روان گویی مطالب و معانی پیچیده و دشوار در "مفاتیح الاعجاز فی شرح گلشن راز" اثر شیخ محمد لاهیجی تهیه شده است. غامض بودن عبارات و تعقیدات کلام و اطناب بیان شارح، نگارنده را واداشته تا در عین رسایی پیام و شیوایی بیان، مفاهیم صریح عرفانی را با عباراتی موجز و مختصر در دسترس جویندگان اسرار الهی و پویندگان حقایق معانی قرار دهد زیرا معتقد است که "خَیرُ الکَلام ما قَلَّ وَ دَلَّ وَ لَم یَمَل".

«مثنوی معنوی» مولانا از بزرگترین آثار منظوم ادب پارسی و عرفان اسلامی است. این اثر جاودان که در شش دفتر تنظیم بنا به خواهش یکی از مریدان، حسام الدین چلبی، سروده، حسام الدین اصرار می ورزد که مولانا به سبک الهی نامه عطار اشعاری را بسراید که بیانگر آموزه های طریقت و حقیقت عرفانی جهت بره و حظ مریدان و طالبان باشد.مولانا نیز به درخواست یار غار خویش لبیک گفته و به مدت چهارده سال تا هنگام وفات خویش به سرودن مثنوی همت گماشت. این کتاب از ۲۶٬۰۰۰ بیت و ۶ دفتر تشکیل شده و یکی از برترین کتاب‌های ادبیات عرفانی کهن فارسی و حکمت پارسی پس از اسلام است. این کتاب در قالب شعری مثنوی سروده شده‌است؛ که در واقع عنوان کتاب نیز می‌باشد. اگر چه قبل از مولوی، شاعران دیگری مانند سنائی و عطار هم از قالب شعری مثنوی استفاده کرده بودند ولی مثنوی مولوی از سطح ادبی بالاتر برخوردار است. در این کتاب ۴۲۴ داستان پی‌درپی به شیوهٔ تمثیل داستان سختی‌های انسان در راه رسیدن به خدا را بیان می‌کند. هجده بیت نخست دفتر اول مثنوی معنوی به نی‌نامه شهرت دارد و چکیده‌ای از مفهوم ۶ دفتر است. این کتاب به درخواست شاگرد مولوی، حسام‌الدین حسن چلبی، در سالهای ۶۶۲ تا ۶۷۲ هجری/۱۲۶۰ میلادی تألیف شد. عنوان کتاب، مثنوی، در واقع نوعی از ساختار شعری است که در این کتاب استفاده می‌شود. مثنوی مولوی، همانند بیشتر مثنوی‌های صوفیانه، به صورت عمده از «داستان» به عنوان ابزاری برای بیان تعلیمات تصوف استفاده می‌کند. ترتیب قرار گرفتن داستان‌های گوناگون در این کتاب ظاهراً نظم مشخصی ندارد. شخصیت‌های اصلی داستان‌ها می‌تواند از پیامبران و پادشاهان تا چوپانان و بردگان باشد. حیوانات نیز نقش پررنگی در این داستان‌ها بازی می‌کنند. حکایات موجود در مثنوی از منابع مختلف قدیمی‌تر آمده‌اند. برخی عیناً در مثنوی‌های عطار نیشابوری همچون منطق‌الطیر موجودند. برخی همچون داستان خلیفه و لیلی، پادشاه و خانه کمپیر، استر و استر، محمود و ایاز، گنج نامه، حلوا ساختن جهود و عیسوی و مسلمان از مقالات شمس استخراج شده‌اند. آخرین داستان مثنوی (شاهزادگان و دژ هوش ربا)، با وفات مولوی ناتمام ماند. دفتر ششم مثنوی از همین روی دفتری ناتمام است. فرزند او مثنوی زیبایی دارد که در آن از مرگ پدر و ناتمام ماندن مثنوی گله کرده‌است. اصل داستان را البته جویندگان می‌توانند در مقالات شمس تبریزی بیابند و از بخش پایانی قصه مطلع شوند. مولوی در مثنوی تبحر خود را در استفاده از اتفاقات روزمره برای توضیح دیدگاه‌های عرفانی‌اش نشان می‌دهد. ویژگی تمایزبخش دیگر این کتاب میزان گریزهای مکرر آن از داستان اصلی برای توضیح (گاه مفصل) نکات مختلف جنبی داستان، است. این نکته ممکن است بیانگر این باشد که برای مولوی مضمون داستان اهمیت بسیار بیشتری از سبک نگارش داشته‌است.

عشق آرمانی یا عشق «ظرفا» از اوایل سده دوازدهم تا اواخر سده پانزدهم میلادی، به مدت چهارصد سال بر ادبیات فرانسه چیره شد و آثار ارزنده بسیاری در نظم و نثر پدید آورد. از فرانسه نیز روانه ایتالیا و سیسیل و آلمان شد و در آنجا هم الهام‌بخش شاعران و نویسندگان متعدد گردید؛ اما در شرق، مفهوم متعالی و برتر عشق از دیرباز وجود داشته است. شرقیان از عشق چیزی جز این نمی‌فهمند و جنبه‌های صرفاً شهوانی عشق غربی بر آنان پوشیده است و این نکته‌ای است که مؤلف کتاب می‌خواهد به اثبات آن بپردازد. وی بر آن نیست که تأثیر ادبیات اندلسی را در پیدایش ادبیات درباری ثابت کند؛ زیرا ناقدان و محققان دیگر بدین کار پرداخته‌اند و نظرات گوناگون درباره آن اظهار داشته‌اند، نظراتی که مخالفت‌ها و بحث‌ها و انتقادهای فراوان برانگیخته است. وی می‌خواهد نشان دهد که در ادبیات عاشقانه عرب، از صدر اسلام تا قرن پنجم هجری، مفهومی از عشق وجود داشته است بسیار نزدیک به مفهومی که بعدها تروبادورهای فرانسوی در غرب رواج دادند.

جواد حدیدی (1311 - 1381 شمسی) نویسنده، محقق و مترجم ایرانی، استاد دانشگاه فردوسی مشهد و عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی بود. او پس از اتمام تحصیلات حوزوی، در رشته ادبیات فرانسه و پس از آن در زمینه ادبیات فارسی تحصیل کرد. کتاب پیش رو از هفده گفتار به قلم حدیدی تشکیل شده است که در فاصله سالهای 1344 تا 1379 در نشریات مختلف به چاپ رسیده اند. این کتاب به دو بخش مطالعات اسلامی، قرآنی و مطالعات ادبی تقسیم می شود. بخش اول شامل 9 مقاله ( رهروان حقیقت، صداقت ولتر در ستایش از اسلام، نخستین ترجمه قرآن به زبان فرانسه، نقدی بر ترجمه رژیس بلاشر، دومین ترجمه قرآن به زبان فرانسه، ترجمه و تفسیری روایی از قرآن به زبان فرانسه، ترجمه ای عبری وار از قرآن به زبان فرانسه، تاریخچه ترجمه قرآن به زبان فرانسه و آزادی در اسلام ) است. بخش دوم از 8 مقاله ( برخورد اندیشه ها، جبر و سرنوشت در شاهنامه فردوسی، زنان شاهنامه در داستانهای فرانسوی، نوجویی در شعر، شیوه های پژوهش در ادبیات تطبیقی، شاعران فرانسوی در مکتب عارفان ایرانی، زردشت از نظر اروپاییان و شاعران ایرانی در نمایشنامه های فرانسوی ) تشکیل شده است. این کتاب در سال 1380 توسط مرکز نشر دانشگاهی تهران به چاپ رسید.