فولکلور آیینه یا گواهینامه فرهنگ مردم است؛ ازهمینرو، آگاهی از تاریخ و فرهنگ هر ملتی نیازمند شناخت عمیق فولکلور آن است. این مقاله برآن است تا ویژگیهای فولکلور منطقه بدخشان را تبیین و بررسی کند. یکی از خصوصیتهای برجسته فولکلور کوهستان بدخشان، دوزبانی بودن آن است. ضربالمثلها، مقالها، چیستانها و سرودها یک قسمت به زبانهای پامیری و بخشی دیگر به زبان تاجیکی در بین این مردم موقعیت پیدا کردهاند. روایت، افسانه و دیگر نوعهای نثر مردمی اساساً بهصورت شفاهی نقل میشوند. بنا به نظر محققان، مردم پامیر در میان یادگارهای دنیای قدیم از اوستابهره برداشته، بلکه در بنیاد آن نیز سهمگذار بودهاند. در کتاب افسانههای پامیر هشتاد افسانه متعلق به اهالی پامیر (بدخشان) جمعآوری شده است. «درگیلیک» و «بُلبُلیک» نیز از ژانرهای غنایی مردم این منطقه هستند که اولی بین گویشوران زبانهای گروه شغنانی و روشانی ایجاد شده و دومی محصول ایجاد وخیزبانان وادی وخان است. این دو ژانر هرچند خاص فولکلور بخشی از اهالی کوهستان بدخشاناند، نهفقط بین این دو نوع غنای مردمی پیوستگی ایجاد کردهاند؛ بلکه از نگاه استفاده واسطه هنر تصویر بدیعی نیز بسیار قوی هستند. همه این یادداشتها و ملاحظهها ثابت میکند که اهالی کوهستان بدخشان از رمانهای قدیم در میانجی تمدن عمومی بشری قرار داشته و از آن بهره برداشتهاند.
گردآوری واژگان محلی یک منطقه امری بسیار بهجا و سودمند است. نویسنده در این کتاب حاصل تلاش 35 ساله خود را در اختیار خواننده قرار داده است. در بخش نخست کتاب واژگان گفتاری مردم بدخشان به ترتیب حروف الفبایی آورده شده و در برابر آن معنای فارسی و گاهی شیوه خوانش واژه بدخشانی آمده است. در بخش دوم نمونههایی از تصریف افعال در بدخشان آورده شده است.
داستان نامة بهمنیاری، عنوان مجموعهای است از مَثَلهای عامیانة فارسی گردآوردة احمد بهمنیار. کتاب در یک جلد ، شاملِ یک مقدمه، یک دیباچه و 32 فصل تدوین شده است. دیباچة کتاب نوشتة گردآورندة مجموعه و شامل تعریف و تحقیقی در بارة مَثَل، تشبیه و تمثیل و چگونگی گردآوری مثلها است. « داستان نامه بهمنیاری » دارای 6016 مَثل است. با وجود این تعدادِ انبوه از مَثل، هر قدر هم كه اهل مطاله آثار ادبی باشیم، باز طبیعی است كه شمار بسیاری از این مثلها را حتی یك بار هم نشینده باشیم. این، خود ارزش دیگر این كتاب را برای ما عیان میكند؛ چه بسا اگر بزرگانی چون احمد بهمنیار یا علیاكبر خان دهخدا به جمعآوری مَثلهایی كه در چندین دهه گذشته بر زبان مردم روستاها و شهرهای دور و نزدیك این سرزمین رواج داشتند، كمر همت نمیبستند و آنها را در كتابهای خود ثبت نمیكردند، امروز بخش عمدهیی از این مثلها نیز در صندوقِ سینه مردمانی كه امروز در خاك خفتهاند، تا ابد محبوس میماندند. مثلها در 32 فصل به ترتیب حروف الفبا تنظیم و آورده شدهاند. بهمنیار فایدة بررسی و مطالعة مَثَلها را آگاهی از شیوة زندگی اجتماعی و انفرادی مردم و دریافت درجة تربیت و تمدن و پایة ترقی و تنزل و چگونگی عقاید و احساسات آنان میداند.از ویژگیهای بسیار مهم كتاب «داستاننامه بهمنیاری» این است كه در این اثر ریشه پیدایش و بهاصطلاح، مأخذ شماری از مثلهای ادبیات فارسی شرح داده شده است.