کتابخانه مجازی ادبیات

کتاب تحقیقات ادبی یا سخنانی پیرامون شعر و شاعری تالیف کیوان سمیعی است. این کتاب در سال 1361 توسط انتشارات زوار منتشر شده است. فهرست کتاب شامل شصت موضوع است و عناوین برخی از آنها عبارتند از: قلمرو و نفوذ زبان تازی، تاثیر شعر در نفس، قدیمی ترین شعر عربی، علم بدیع، قواعد ماده تاریخ، مخارج حروف، پیشگویی به وسیله احکام نجوم، تضمین غزلیات حافظ، دستور زبان فارسی و ...

در این کتاب موضوعاتی مورد بحث قرار گرفته که هر یک به‌گونه‌ای ارتباط به شعر و ادب پارسی داشته است، با اینکه هر موضوع چندان درخور اهمیت بوده که جا داشته است بیشتر درباره آن بحث شود. برخی از عناوین کتاب عبارتند از: موجبات امتیاز ادب ایرانی، تفننات ادبی، اهمیت شعر، حفاظ شعر، عظمت مقام شاعر، معنای لغوی شعر، اولین شاعر، قدیمی‌ترین شعر عربی و .... .

محتشم کاشانی (935 ـ 996 ق) را به سبب قصایدش که در استواری به قصاید انوری و خاقانی می‌ماند، «خاقانی ثانی» و به واسطه ترکیب‌بند پر شوری که در مرثیه امام حسین (ع) سروده، «حسان‌العجم» نامیده‌اند. اما وجه خلاقه سبک محتشم ـ که چندان مورد توجه سبک‌شناسان و مورخان ادبی قرار نگرفته ـ نه در غزل‌ها و قصاید، بلکه در دو رساله «جلالیه» و «نقل عشاق» اوست. به لحاظ ساخت روایی ـ تغزلی و بیان تجربه‌های وقوعی و واسوختی، این دو رساله منحصر به فردند و در تبیین مکتب وقوع و واسوخت نیز، آن‌گونه که باید، مورد توجه محققان قرار نگرفته‌اند. محتشم روایت منثورعشق واقع‌گرا را با غزل‌های بالبداهه (و گاه نیز برای تکمیل مطلب با قالب‌های شعری دیگر) درآمیخته و گونه ادبی متفاوتی ابداع کرده است. موضوع این مقاله، معرفی این گونه ناشناخته و تبیین ویژگی‌های ساختاری و سبکی این نوع روایت تغزلی در این دو رساله محتشم است.

منظومه حماسي ـ تاريخي شهنشاه‌نامه، يکي از تاريخ‌هاي عمومي مغولان است. احمد تبريزي منظومه خود را در اواخر عصر حکومتي ايلخانان دوران مغول بر ايران سروده و به همين علت معمولا از نقد آشکار چنگيزخانيان و مغولان سر باز زده و حتي در ظاهر، تصويري مثبت از آنها ارائه داده است؛ اما او در لايه‌ها دروني تاريخ سروده‌هايش، دلبستگي خود به ايران و ايرانيان را بروز داده است و کوشيده تا به شکلي پنهان و با به کارگيري هدفمند ابزارهاي زباني و بلاغي، تصويري نقادانه از چنگيزخانيان و مغولان به دست دهد و در مقابل، ايرانيان و برخي شخصيت‌هاي نمادين آنها از جمله سلطان جلال‌الدين خوارزمشاه را با چهره‌اي مثبت و ستوده نشان دهد. در اين مقاله با استفاده از روش تحليل گفتمان انتقادي و بررسي فنون مختلف زباني و بلاغي از جمله چگونگي انتخاب واژگان، تشبيهات و استعاره‌ها، استناد به گفتمان‌هاي مسلط و مقبول مانند تشبيه به شخصيت‌هاي شاهنامه فردوسي، ارتباط دادن با مذهب، مدح و نکوهش از زبان ديگران و توصيف مبالغه‌آميز و معنادار نبردها در دو جبهه مغولان و ايرانيان، مفاهيم و منظورهاي نهفته در لايه‌هاي پنهان ابيات شهنشاه نامه و تعلق خاطر تبريزي به سرزمين و هويت ايراني نشان داده شده است.