داستان از قالبهای کهن ادبیات است که در میان ملّتها تاریخچهای دیرینه دارد. هند نیز در میان ملل مشرق زمین سرزمین پر راز و رمزی است که شاهکارهای متعدّد داستانی آن از جمله «مهابهاراتا و رامایانا» دارای اهمیّت است. «نل و دمن» قسمتی از این اثر داستانی است که به دست فیضی دکنی ملک الشعرای دربار اکبر شاه در قرن دهم (ه) از سانسکریت به فارسی ترجمه شد و سپس توسط این شاعر به نظم فارسی درآمد. در این پژوهش کوشش شده است داستان «نل و دمن» بر اساس عناصر تشکیلدهنده یک داستان نظیر: طرح ، شخصیّت ، زاویه دید و غیره تحلیل ساختاری گردد. نتیجه به دست آمده این است که داستان مورد نظر به شکل ابتدایی و ساده، همه عناصر داستان امروز را دارد اما از پیچیدگی اینگونه داستانها بیبهره است.
شیخ ابوالفیض بن مبارک (۱۵۴۷- ۱۵۹۵ م )، معروف به فیضی دکنی متخلص به «فیضی» شاعر پارسی گوی هند بود. فیضی به دربار جلال الدین اکبرشاه گورکانی راه یافت و به مرتبه امیری و ملک الشعرایی رسید. برخی او را موجب تجدید نظراکبرشاه در ﺷﺮﯾﻌﺖ دانستند و وی را به الحاد و زندقه نسبت دادند. فیضی از سرآمدان سخن فارسی در هندوستان و در قصیده و غزل و مثنوی صاحب مقامی شامخ است و به تقلید از نظامی مثنوی هایی را به نظم کشیده است. فیضی موجب گسترش زبان فارسی در هند بود و از شعرای ایران که به هند میرفتند نیز حمایت میکرد. در کتاب حاضر قصائد، ترکیب بندها، ترجیع بندها وغزلیات فیضی گردآوری شده اند که توسط ای. دی ارشد تصحیح شده و با مقابله و مقدمه ای از حسین آهی توسط انتشارات فروغی در سال 1362 به چاپ رسیده است
داستان «بهرام و گل اندام» از منظومه های عاشقانه ادبیات فارسی است. این داستان شرح عشق «بهرام»، فرزند پادشاه روم ، به «گل اندام» ، دختر شاه چین است که با تحمل دشواری های فراوان ، سرانجام به معشوق می رسد. بن مایه های عامیانه داستان ، شباهت آن را به داستان های عامیانه عصر صفوی کاملا نشان می دهد. بهرام، شهزادهی روم، دردانهی پدر روزهای خوش و آرامی را میگذراند تا روزی که پای به شکارگاه میگذارد. آهوی دلربایی را میبیند، آهو بهقدری زیبا و دلفریب است که بهرام به دنبالش میدود. آنقدر دور میشود که از همراهانش جدا میماند و راه را گم میکند. گذارش به قصری پُرشکوه بر بلندای کوهی میافتد.... کتاب در سال 1347 توسط انتشارات موسسه تاریخ و فرهنگ ایران منتشر شده است و قادر فتاحی قاضی ضبط متن کردی و ترجمه فارسی و تحشیه و توضیح آن را بر عهده داشته است.
جلد اول کتاب مشتمل بر پنج گفتار است که هر گفتار نیز به طور معمول مشتمل بر فصول و بخشهای متعددی است. از گفتار ششم تا دهم در جلد دوم و از گفتار یازدهم تا پانزدهم نیز در جلد سوم آمده است. در جلد اول جغرافیای اردبیل و تاریخچه آن تا زمان مشروطیت بررسی شده است. جلد دوم با گفتاری در رابطه با بررسی تاریخی حوادث و اتفاقات این شهر در زمان پهلوی آغاز شده است. گفتارهای بعد به زبان و مذهب و آداب و رسوم و نیز ابنیه و آثار تاریخی آن اختصاص یفته است. در گفتار آخر نیز نقدهای بزرگان درباره کتاب آورده شده است. در جلد سوم اولین گفتار به تاریخ اردبیل از شهریور 1320 تا انقلاب اسلامی اختصاص دارد. مباحثی مانند اقتصاد، بازرگانی، پزشکب و .... از دیگر مطالب این مجلد است. در بخش فرهنگ و معارف به تعلیم و تربیت قدیم و جدید و چگونگی شکلگیری مدارس جدید و نیز نهادهای فرهنگی ـ هنری پرداخته شده است.
جلد اول کتاب مشتمل بر پنج گفتار است که هر گفتار نیز به طور معمول مشتمل بر فصول و بخشهای متعددی است. از گفتار ششم تا دهم در جلد دوم و از گفتار یازدهم تا پانزدهم نیز در جلد سوم آمده است. در جلد اول جغرافیای اردبیل و تاریخچه آن تا زمان مشروطیت بررسی شده است. جلد دوم با گفتاری در رابطه با بررسی تاریخی حوادث و اتفاقات این شهر در زمان پهلوی آغاز شده است. گفتارهای بعد به زبان و مذهب و آداب و رسوم و نیز ابنیه و آثار تاریخی آن اختصاص یفته است. در گفتار آخر نیز نقدهای بزرگان درباره کتاب آورده شده است. در جلد سوم اولین گفتار به تاریخ اردبیل از شهریور 1320 تا انقلاب اسلامی اختصاص دارد. مباحثی مانند اقتصاد، بازرگانی، پزشکب و .... از دیگر مطالب این مجلد است. در بخش فرهنگ و معارف به تعلیم و تربیت قدیم و جدید و چگونگی شکلگیری مدارس جدید و نیز نهادهای فرهنگی ـ هنری پرداخته شده است.