آنچه در این کتاب فراهم آمده است، قطرهای از دریای پهناور فرهنگ، زبان و ادب فارسی است که گویندگان و شاعران فارسیگوی در مدت نه قرن، به گونه مثل، پند و اندرز و سخنان حکمتآمیز در آثار خود به کار بردهاند و امروزه با کم و بیش دگرگونی همچنان به کار میرود. این کتاب شامل مثلها و حکمتها و سخنان اصطلاحی در آثار شاعران قرن سوم تا یازدهم هجری است. این مثلها و حکمتها از میان قصاید، غزلیات، قطعات، رباعیها و مثنویهای شاعران انتخاب شده است. برای هر یک از شاهدهای شعری عنوانی (مدخلی) متناسب با مثل یا سخن حکمتآمیز یا سخن اصطلاحی آورده شده است. تعداد شاعرانی که آثار آنان در این کتاب بررسی شده و مورد بهرهبرداری واقع شده، 106 شاعر است که نام و شهرت و زمان زندگی و تعداد ابیات آنها در فهرست جداگانه در پایان کتاب آورده شده است.
این کتاب دارای چهار فصل و مجموعا دربرگیرنده زندگی و آثار ۲۲۷ نفر از پارسی سرایان قفقاز است. هر فصل به شاعران یک منطقه قفقاز (آران، ارمنستان، داغستان، گرجستان) اختصاص یافته است. نخستین شاعری که زندگی و احوالش در این مجموعه معرفی شده، «ابوالعلای گنجه ای» متوفی به سال ۵۵۴ ه.ق و آخرین آنها، «ناظم ایروانی» متولد سال ۱۳۴۲ ه. ق است. در پایان کتاب نیز فهرست ماخذ و منابع به ترتیب الفبایی تخلص یا نام مولفان آمده است.
در کتاب فرهنگ امثال القرآن ابتدا معانی لغوی و اصطلاحی مَثَل و نیز دیدگاه دانشمندان مسلمان و غیرمسلمان دربارٔ آن بیان شده است؛ سپس مثلهای قرآن کریم با موضوعات مختلف و همراه با معادلهای فارسی هر یک درج شده است. گفته شده است که بحث از امثال قرآن از جمله مباحثی است که از دیرباز موردتوجه بسیاری از علما و اندیشمندان قرار گرفته است. تمام تفاسیر شیعی و سنی بهخاطر طبیعت بحث از تفسیر قرآن، هنگام رسیدن به آیات تمثیلی قرآن کریم، تأملی درخور و شایسته از خود نشان دادهاند؛ نهتنها در تفاسیر بلکه در کتابهایی که بهطور مستقل در اینباره به رشتهٔ تحریر درآمده است.
کتاب مثل ها و حکمت ها اثر رحیم عفیفی از انتشارات سروش است هر مَثَل نتیجۀ تجارب و خلاصۀ افکار و آرای صدها بلکه هزاران شخص دانا و آزموده است که در قالب عبارتی مختصر و روان ریخته شده و به جامعه تقدیم شده است و جامعه آن را پسندیده و به میل خود آن را پذیرفته و مفاد و مضمون آن را تصدیق کرده است. بهرهگیری و به کار بردن مَثَل و یا حکمت در کار چون به مقتضای موقع و مقام شخص باشد سخن را دلنشینتر میسازد و تأثیر شگرفی در شنونده میگذارد و به کلام لطف و زیبایی خاص میبخشد و باعث رونق بیشتر آن میشود و چنانچه در شعر به کار رود و مورد استفاده قرار گیرد تأثیر آن دو چندان میشود. کتاب حاضر دربردارندة مَثَلها و حکمتها و سخنان اصطلاحی در آثار شاعران قرن سوم تا یازدهم هجری است که از میان قصاید، غزلیات، رباعیها و مثنویهای شاعران انتخاب شده است و چنین به نظر میرسد که به خاطر سپردن آنها میتواند الهامبخش ذهن خلاق صاحبان ذوق و اندیشه شود، تا با پدیدآوردن مَثَلهای تازه متناسب با وضع زندگی اجتماعی زمان، زبان فارسی بیش از پیش رونق و گسترش یابد.
آنچه بنام ائوگمدئچا از نظر خوانندگان میگذرد از نوشته های پیشینیان است که متن پهلوی و پازند آن در دست میباشد دانشمندان مینویسند اصل این نوشته به زبان اوستائی و دارای 29 بند و مجموعه 280 کلمه بوده است. در متن پازند این بندها به یکصد و یازده و در متن پهلوی به یکصد و چهار پخش شده است. از نویسنده و زمان نوشتن این نوشته آگاهی در دست نیست، به گفته وست دانشمند انگلیسی زمان تالیف کتاب نمی تواند متاخرتر از قرن 12 میلادی باشد.