درباره نظامی گنجهیی، یک نظر کلی ـ بدانگونه که اندیشه و معتقدات او را یک جا در بر بتواند گرفت ـ نمیتوان داد. سخن او ـ که همیشه نظمی زیباست و گهگاه دامن خود را تا حدود دنیای شعر نیز میگسترد ـ ما را از حقیقت اندیشه وی آگاه نمیکند و به جهان فلسفی او اگر این جهان برای نظامی وجود داشته باشد راه نمیدهد. ما شاعر را پیامبر انسانیت ترجمه میکنیم؛ و پیش از آن که ابراز کار وی، [تخیل او، الفاظ او و نحوه بیانش] مورد توجه ما قرار گیرد، رسالت انسانی او ملاک سنجش و داوری مان واقع میشود، چرا که شعر، گریز است. پرواز است به جانب کمال نفس؛ آنجا که تخته بند حیوانی تن را راه نیست. به یادآوری آزادی است؛ چرا که شاعر، خود را زندانی زمان و مکان میبیند، میبیند که جسم او با ناگیریهای خویش در چاردیوار زندانی کوچک محبوس است.
این کتاب دارای چهار فصل و مجموعا دربرگیرنده زندگی و آثار ۲۲۷ نفر از پارسی سرایان قفقاز است. هر فصل به شاعران یک منطقه قفقاز (آران، ارمنستان، داغستان، گرجستان) اختصاص یافته است. نخستین شاعری که زندگی و احوالش در این مجموعه معرفی شده، «ابوالعلای گنجه ای» متوفی به سال ۵۵۴ ه.ق و آخرین آنها، «ناظم ایروانی» متولد سال ۱۳۴۲ ه. ق است. در پایان کتاب نیز فهرست ماخذ و منابع به ترتیب الفبایی تخلص یا نام مولفان آمده است.
کعبه جان که از دیدگاه نقد ادبی به تحلیل مخزن الاسرار نظامی پرداخته نخستین گام در راه چنین پژوهش گسترده دامن و نخستین دفتر از مجموعه ای است که به یاری خداوند با عنوان نقد ادب فارسی انتشار خواهد یافت. اگرچه هر نقدی با ضریبی از تعصب و جانبداری همراه است، اما نگارنده کوشیده است تا دلبستگی های او به "داستانسرای بزرگ گنجه" او را از حقیقت جویی و نقد راستین باز ندارد و بدون شک نقد راستین آثار بزرگان ادب (یعنی اشاره به هر جنبه استواری و زیبایی و کاستیهای احتمالی آن آثار) چیزی از عظمت نام و مقام صاحبان آثار نخواهد کاست، عظمتی که گذشت اعصار و قرون مهر تایید بر آن زده است.
کتاب «هایکو شعر ژاپنی از آغاز تا امروز» را «احمد شاملو» و «ع. پاشایی» گردآوری و ترجمه کردهاند. شعری از این مجموعه: «به تک، از دل شهر/ در مهتاب تابستانه/ این جوبار خرد!/ کوره ذغال،/ و پیچکی/ بر آن بر دویده!/ شبانگاهان/ در باغ تاریک/ چه آرام است شقایق پرپر!/ قلبام از اشتیاق سرشار است:/ شمعهای برافروخته/ و فروریختن شکوفههای گیلاس» کتاب حاضر را نشر «چشمه» منتشر کرده و در اختیار مخاطبان قرار داده است.
این کتاب دربرگیرنده اشعاری از شاعر معاصر احمد شاملو میباشد. عناوین اشعار بدین ترتیب است: نامه، که زندان مرا بارو مباد، عقوبت، صبوحی، رستگاران، فصل دیگر، سرود برای مرد روشن که به سایه رفت، پدران و فرزندان. شعر اول به سال 1323، دومین در سال 48 و اشعار دیگر در سال 49 سروده شدهاند.