در این جستار فرم و ویژگیهای صوری و چگونگی تغییر شکل ترکیببند و ترجیعبند تبیین گردیده است. این قالبهای شعری با سایر قالبها مقایسه شدهاند و از آنجا که شاعران هریک قالبی را به فراخود برای بیان موضوعات خود برگزیدهاند، ترکیببندها و ترجیعبندها از نظر مضامین و درونمایهها مورد تحلیل قرار گرفته و در ادامه به وزن و آهنگ در ترکیببند و ترجیعبندها پرداخته شده و اوزانی که در سرایش این قالبها بیشتر مورد استفاده قرار گرفتهاند، برشمرده شدهاند.
گزیده ای از ترجیح بند منتخب از دیوان ناجی سروده فقیر خاکسار متخلص به ناجی که در سال 1352 منتشر شده است
این کتاب را می توان به دو بخش اصلی تقسیم کرد: بخش اول بحث در پیرامون مختصات اجتماعی و سیاسی ایران در قرن دوازدهم هجری، که شاعر در آن می زیسته است. بدون بحث مختصر در این زمینه و عدم وقوف به محیط و اوضاع و احوال تشنج آمیز آن دوره، نمی توان به انگیزه واقعی نظم این ترجیع بند پی برد. بخش دوم در تحلیل ترجیع بند.