287
نویسنده
1
موضوع
281
منبع
تذکره کتابی‌ست که در آن شرح احوال شعرا، نویسندگان، درباریان، فلاسفه، عرفا و... نوشته شده باشد. معنای لغوی: تذکره در لغت به معنای «به یاد آوردن»، «پند دادن»، «یادگار»، «یادداشت» و «کتابی که در آن احوال شعرا نوشته شده باشد» آمده‌است. در تمام کتب ادبی فارسی پیش از زمان صفویه(غیر از تذکره دولتشاه سمرقندی)، کلمه ی تذکره به معنای یادگار، یادداشت و یادآوری به کار رفته و به‌تدریج در دوره صفویه به کتابی که حاوی شرح حال و آثار شعرا است اطلاق شده‌است. بعد از عصر صفوی در تمام تذکره‌هایی که در ایران تألیف شده، کلمه ی تذکره به معنای تذکرة الشعرا یعنی کتابی که در آن ترجمه ی احوال و نمونه ی اشعار شعرا باشد، آمده‌است و امروزه نیز به همین معنا به کار می‌رود. تذکره ی ادبی، کتابی است که در آن شرح حال و آثار یک شاعر، یا عده‌ای از شعرا آمده باشد. معمولاً تذکره‌نویس علاوه‌بر معرفی شاعر و نقل اشعار او، به شرح حال وی نیز پرداخته و گاه درباره ی آثار و اشعار او به بحثی انتقادی می‌پردازد. دیرینه: تدوین فرهنگ شرح احوال، کاری است که ابتدا مسلمانان به آن دست زدند و آن‌گاه که نوشتن فرهنگ شرح احوال توسعه یافت، دانشمندان به نوشتن شرح حال محدثین، فقها و سایر طبقات مذهبی مشغول شدند و ادبا شرح احوال شعرا، نویسندگان، درباریان، فلاسفه، عرفا و... را نوشتند. شاید بتوان قدیم‌ترین تذکره ی شاعران فارسی‌زبان را که به زبان فارسی تألیف شده، مقاله ی دوم کتاب مجمع النوادر یا چهار مقاله نظامی عروضی سمرقندی دانست.   قدیمی‌ترین، جامع‌ترین و معتبرترین تذکره ی شاعران فارسی‌زبان، تذکره «لباب الالباب» تألیف «نورالدین یا سدیدالدین محمد عوفی» تذکره‌نویس و محقق نامی نیمه دوم قرن ششم و آغاز قرن هفتم هجری است که کتاب خود را در سال ۶۱۸ به پایان رساند. این کتاب ترجمه ی احوال تمام شاعران پس از اسلام تا زمان مؤلف را دربر دارد و از دیرباز مأخذ و سند معتبر تذکره‌نویسان و تاریخ‌نویسان ایران بوده‌است. پس از تألیف این کتاب بود که تذکره‌نویسی و فراهم آوردن مجموعه‌هایی از شعر شاعران گذشته و معاصر مرسوم شد. از دیگر تذکره‌های معروف «تذکرة الشعرای» دولتشاه سمرقندی است. از جمله دیگر تذکره‌ها، تذکره «آتشکده آذر» تألیف «لطف‌علی بیک آذر بیگدلی»(۱۱۳۴ – ۱۱۹۵ هـ. ق) و «مجمع الفصحا» از رضاقلی‌خان هدایت است که در سال ۱۲۸۴ هـ. ق تألیف شد.   تذکره‌ها مهمترین منبع برای پی بردن به خصوصیات شعر، سبک شاعری، آثار، هم‌عصران و اوضاع و احوال زمان زندگی شاعران است و به طور کلی به دو دسته تقسیم می‌شود: تذکره‌های عمومی تذکره‌های خاص ​در این بخش ما ذیل شاخه ی اصلی شرح حال، کتاب های مربوط به مبحث و زیرشاخه ی تذکره را معرفی و دردسترس مخاطبین می گذاریم.
زندگینامه علمی دانشوران - جلد چهارم
بودان دوبوالوران پینل فیلیپ
PDF

عنوانزندگینامه علمی دانشوران - جلد چهارم

به کوششاحمد بیرشک

نویسندهبودان دوبوالوران, پینل فیلیپ

موضوعشرح حال/تذکره و تراجم

مکان چاپتهران

ناشرانتشارات علمی و فرهنگی

تاریخ چاپ1387 هجری شمسی

زبانفارسی

عنوانزندگینامه شهید نیکنام ثقه الاسلام تبریزی و بخشی از تاریخ مستند مشروطیت ایران

نویسندهنصرت الله فتحی

موضوعشرح حال/تذکره و تراجم

ناشرانتشارات بنیاد نیکوکاری نوریانی

تاریخ چاپ1352 هجری شمسی

زبانفارسی

عنوانرنگین کمان شعر، تذکره ای از سخنوران فاریاب (از قرن یازدهم الی نیمه اول قرن چهاردهم)

نویسندهجمعی از نویسندگان

موضوعشرح حال/تذکره و تراجم

مکان چاپفاریاب

تاریخ چاپ1369 هجری شمسی

زبانفارسی

عنوانکتاب الاغانی (قسمت دوم از کتاب اول)

مترجممحمدحسین مشایخ فریدنی

نویسندهابوالفرج علی بن الحسین الاصفهانی

موضوعشرح حال/تذکره و تراجم

مکان چاپتهران

ناشرموسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی

تاریخ چاپ1364 هجری شمسی

زبانفارسی

عنوانکتاب الاغانی (قسمت اول از کتاب اول)

مترجممحمدحسین مشایخ فریدنی

نویسندهابوالفرج علی بن الحسین الاصفهانی

موضوعشرح حال/تذکره و تراجم

ناشرانتشارات بنیاد فرهنگ ایران

تاریخ چاپ1358 هجری شمسی

زبانفارسی

نمایش موارد بیشتر