کتابخانه مجازی ادبیات

کتاب «غنچۀ باز در شرح گلشن راز» تألیف جلال الدین علی میر ابوالفضل عنقا، عارف سلسله اویسی در قرن سیزدهم هجری شمسی است. کتاب غنچۀ باز، شرح مثنوی «گلشن راز» با موضوعیت عشق و عرفان اسلامی است. این کتاب در قالب شعری مستزاد است. این مستزاد عرفانی، با اضافه کردن واژگان بر پایان هر مصراع مثنوی «گلشن راز» نگارش شده است و در واقع قالب مثنوی گلشن راز را به قالب مستزاد تغییر داده است.

بنای سخن عرفا و اربابان معرفت و محبت بر اساس عشق است و آغاز و پایان کلام آنان به ایماء و اشاره‌ای به محبت حقیقت منزه از تعین است. عشق از عناصر عمده و اساسی بینش عرفانی است. این کتاب به بررسی و توضیح مراتب عشق و تأثیر آن در انسان می‌پردازد. نویسنده در این کتاب به بیان بخش‌هایی از مناظر سیروسلوک عملی پرداخته است. این بخش‌ها بیان مرحله به مرحله حالت‌های درونی و پیش‌آمده برای سالک طریق الی الله است.

رضی‌الدین ابوجعفر محمد نیشابوری فقیه و دانشمند قرن ششم بود. به گفته بیشتر تذکره‌نویسان از استعدادی سرشار و طبعی لطیف برخوردار بوده است. در انواع شعر طبع‌آزمایی کرده و گوناگونی لفظی و تنوع معانی شعری او، گواه توانایی ادبی اوست. با اینکه مراتب فضل و فضیلت او زبانزد همه مورخان و تذکره‌نویسان بوده است، بیشتر قصایدش ستایشی است. از میان گونه‌های مختلف شعری، رباعی‌های او خالص‌تر و عاطفی‌تر است. این کتاب دربرگیرنده دیوان اشعار اوست که مصحح ابتدا به زندگی و آثار او پرداخته و سپس دیوان او به ترتیب قصاید، ترجیع‌بندها، غزلیات، قطعات، رباعیات و هزلیات آورده شده است.

نظامي عروضي مي‌نويسد که: «عادت بايد کرد به خواندن کلام رب العزه و اخبار مصطفي (ص) و آثار صحابه و امثال عرب و کلمات عجم» قرآن براي مسلمانان هم زبان دل است و هم ترجمان اعتقاد و شنيدن آن تقدس و برکتي را متداعي مي‎کند، ادب اسلامي نيز همان تنوع و نشاطي را دارد که علم صنعت و فلسفه اسلامي، در اين راستا ادبيات فارسي مجموعه‌اي از اشاره‌ها و نکته‌هاي دقيق و ظريف است که بيشتر اين باريک انديشي‌ها در کاربرد مضمون‌هاي قرآني است و يکي از برجسته‌ترين آثار ادب فارسي که اين مضامين را به کار برده است، مثنوي معنوي مولوي است و اين مقاله به اين موضوع پرداخته است.