مطالب و داستانهای این کتاب برداشته و بهرهبرداری شده از کتاب معروف رموز حمزه «حسب الامری نواب مستطاب اشراف امجد ارفع والاشاهزاده پرویز میرزا که در کارخانه جناب آقا میرزا علی اکبر باسمه شده، فی سنه 1275». این کتاب ترکیبی است از تعداد زیادی داستانهای کوتاه که در مجموع یک داستان بزرگ از آنها به وجود میآید؛ داستانی از وصف دلاوری ها و پهلوانیها و جنگآوریها و زیرکیها و اعمال شگفت و خارقالعاده عیارات جوانمرد و انساندوست ایران؛ ولی با مایه افسانهای که تاریخ نمودهای آن به طور مفصل در کتاب «نقش پهلوانی و نهضت عیاری در تاریخ اجتماعی و حیات سیاسی ملت ایران» تألیف نگارنده این کتاب آمده است.
شاهنشاهی ایران مجموعهای از شاهنشاهیهای ایرانی یا ایرانی زبان است که بر فلات ایران، سرزمین مادری ایرانیان و آسیای غربی، آسیای جنوبی و مرکزی و منطقه قفقاز فرمانروایی میکردهاند. با شکست آشوریان از مادها و شکلگیری شاهنشاهی ماد، پایههای نخستین شاهنشاهی آریاییتباران در ایران بنا نهاده شد. شاهنشاهی ایران در گستردهترین حالت خود مربوط به شاهنشاهی هخامنشی و در زمان داریوش و خشایارشا است که به صورت پادشاهی متحد از منطقهای در استان فارس در ایران امروز برخاست. پس از سالها فرمانروایی تیموریان و تشکیل حکومتهای کوچک و بزرگ که عمده آنها فرهنگ ایرانی را بازمینمایاند، صفویان فرمانروایی گستردهای را شکل داد که میتوان از آن به عنوان یکی از دودمانهای شاهنشاهی ایران نام برد و پس از دورههای گوناگون حکومتهای ملوک الطوایفی و پس از سالها توانستند دوباره ایران متحد را بنا نهند....
"آران" یا "اران" نام باستانی سرزمینی است میان دریای مازندران و کشور ارمنستان که امروزه آن را با نام جمهوری آذربایجان میشناسیم. جمهوری آذربایجان نامی است که پس از سقوط رژیم تزاری در روسیه به این سرزمین اطلاق شد وگرنه در هیچیک از آثار جغرافینویسان و تاریخنگاران و شاعران و سیاحان تا پیش از این زمان چنین نامی ذکر نگردیده است. پس از پایان جنگ جهانی اول (1918 م) زمزمههایی بر سر پیوستن بخشی از خاک کشور ایران، یعنی آذربایجان، به جمهوری آذربایجان شنیده شد. نویسنده در کتاب حاضر، این گرایشهای سیاسی را عامل نگارش اثر خویش میداند و میکوشد تا با جستوجو در منابع دست اول و ذکر پیشینهی تاریخی منطقهی اران، جعلی بودن نام جمهوری آذربایجان را ثابت کند. وی معتقد است صحبت کردن به زبان ترکی دلیلی بر ترک بودن مردم آن منطقه نیست بلکه این مساله بیش از آن که بحثی نژادی باشد، بحثی زبانی است، زیرا تنها زبان مردم این سرزمین در طول تاریخ تغییر یافته است. به همین دلیل یک بخش ازکتاب به چگونگی دگرگونی زبان پهلوی مردم آذربایجان به زبان ترکی اختصاص دارد. نویسنده نمونههایی از زبان پهلوی مورد استفادهی مردم آذربایجان را میآورد. همچنین این تهمت توسط نویسنده رد میشود که فارسها بر هممیهنان آذری خویش ستم کردهاند. نقد دیگر نویسنده بر هزلیاتی است که تحت عنوان لطیفه دربارهی هممیهنان آذری شکل گرفته است. سندی تاریخی از گویش آذری تبریز، متن آذری نقل از رسالهی روحی انارجانی و نقشهای از جغرافیای ایران و اران مربوط به اوایل سدهی هجدهم، پایانبخش مطالب کتاب به شمار میروند.
بخش اول این کتاب اختصاص به بحث درباره پهلوانی دارد که در آن از مباحثی چون کشتی گرفتن، مشت زنی، معرفت در قاموس پهلوانی، هدفهای نظامی ورزش، پهلوانی و دلاوری و .... سخن گفته شده است. عیاری مبحثی است که در بخش دوم کتاب بدان پرداخته شده است. در این بخش درباره آیین پهلوانی در کسوت عیاری، سرهنگ عیاران، عیاری در داستانهای قدیم ایران، عیاری و شوالیهگری و ... مباحثی مطرح شده است. شاطری از دیگر مباحث مطرحشده در این کتاب است. تعریف زورخانه و تحلیل ورزش باستانی در بخش پایانی کتاب بررسی شده است.
تاریخ کشور ما که از آغاز تا قرون اخیر همواره شاهد جنگ و حوادث خونینی بوده که تمامی به دلیل اعتلا و عظمت ایران عزیز روی داده، خود بهترین گواه آمادگی جاودانی مردم این سرزمین برای سربازی و جانبازی در راه حفظ تاج و تخت شاهنشاهی ایران و استقلال ملی میباشد. در این کتاب تنها به شرح داستان نبردهای مردانی که سمبل قهرمانی و پهلوانی در ادوار مختلف تاریخ کشور ما بودهاند، بسنده شده است. این داستانها که بعضی هم به صورت سلسله حوادثی از زندگی سراسر پیکار و مبارزه پهلوانان تاریخ ایران آمده، در حقیقت جزئی از کل و نمونههایی از دلاوریها و جانفشانیهای پهلوانان و قهرمانان است که به تحقیق میتوان نظایر آنان را در هر زمان به فراوانی در تاریخ پرعظمت ایران ملاحظه کرد. در این کتاب که حاوی هفت داستان است، در هر داستان به شرح سرگذشت قهرمانانی پرداخته شده که هر کدام با وجود برخورداری کامل از نیروی پهلوانی و قدرت جنگاوری، از لحاظ خرد و هوش و بزرگمنشی و جوانمردی سرآمد روزگار خود بودهاند.