کتابخانه مجازی ادبیات

سرزمین کهنسال دلاوران ایران باختری از نظر جغرافیای تاریخی و تاریخ مرموز و ناشناخته است. اگر آنطور که در خارج از ایران محققانی چون هرتسفلد، دمرگان، مینورسکی، رالنسن، سر ارول استین برای بررسی گذشته های این سرزمین کوشیده اند فضلای کشور نیز توجهی ابراز می داشتند. اینک بسیاری از زوایای تاریک تاریخ چند هزارساله میهن ما روشن شده بد. نخستین کتابی که درباره لرستان به چاپ رسید مجموعه ای از غلامرضا خان والی و انیس المسافر نام داشت. کتاب مذکور در بوشهر به چاپ رسیده و مشتمل بر آگاهی هایی در مورد جانوران شکاری و فرمانروایان لر از حسین خان والی تا زمان مولف است، پس از آن باید از جغرافیای نظامی لرستان تالیف سپهبد رزم آرا نام برد که مشتمل بر جغرافیای مناطق با توجه به جنبه نظامی انها و ورود قوای دولتی به لرستان و سرکوبی عشایر این منطقه می باشد. آقایان بهمن کریمی و محمدعلی امام شوشتری نیز چند صفحه ای از کتابهای جغرافیای تاریخی غرب ایران و تاریخ جغرافیایی خوزستان را به لرستان اختصاص داده اند. با این حال تا به امروز کتابی که منحصر به تاریخ یا جغرافیای تاریخی این قسمت از ایران باختری باشد تالیف نشده است.

سرزمینی که اکنون بلوچستان نام دارد به اسم «مکا» مشهور بوده که یونانی‌ها آن را «گدروزیا» نامیدند.در زمان قدیم در سرزمین بلوچستان باتلاق بسیار وجود داشت و «اراینا» در زبان سانسکریت به معنی باتلاق است و برخی معتقدند از ترکیب این دو کلمه با کلمه «مکا» کلمه‌ای پدید آمد که به مرور زمان به «مکران» تبدیل شد. واژه بلوچستان نیز از زمانی اطلاق شد که بلوچ‌ها در آن سکونت کردند. بلوچ ها یكی از اقوام اصیل و شناحته شدة ایرانی هستند ، كه به زبان بلوچی ( كه از نزدیكترین خویشاوندان زبان فارسی است ) تكلم می كند و بیشترین جمعیت آنان در سه كشور ایران ، پاكستان و افغانستان بسر می برند .بیشترین جمعیت استان سیستان و بلوچستان را بلوچها تشكیل می دهند و بافت اجتماعی آن قبیله ای و طایفه ای است. همه اقوام ایرانی با توجه به اشتراكات فرهنگی دارای خصلت های اجتماعی مشابهی هستند . اما در عین حال بخاطر تأثیر پذیری از شرایط خاص محیطی و قومی خود تفاوتهایی نیز در خصلتها، باورها و آداب و رسوم آنها مشاهده می شود كه ویژگی های خاص هر قومی را تشكیل می‌دهد .

در این کتاب کلیه بناهای تاریخی و باستانی به ثبت رسیده و پاره‌ای از آثار و ابنیه آذربایجان شرقی که تحت حفاظت قرار گرفته به اندازه موجز همراه با عکس و نقشه معرفی شده است. افزون بر آن به توصیف چهار بنای مجموعه صاحب الامر، بقعه سیدابراهیم و سنگ بسم‌الله، خلقت پوشان تبریز و مسجد ملارستم مراغه که از لحاظ معماری و هنر، دارای غنا و ارزش فرهنگی می‌باشند نیز مبادرت شده است. به جز ابنیه تاریخی، در بخش پایانی کتاب فهرست کاملی از کلیه تپه‌های تاریخی و باستانی به ثبت رسیده در این استان نیز تنظیم و ارائه شده است.

این کتاب، پژوهشی در خصوص کتیبه‌های مربوط به عصر اسلامی کاخ داریوش (تچر) در تخت جمیشد است. در آغاز معرفی مختصری از بخش‌های مختلف مجموعه‌ی تخت جمشید (پارسه) صورت گرفته، سپس کاخ اختصاص داریوش (تچر) به طور مجزا توصیف و به ویژگی‌های معماری آن اشاره شده است. بررسی کتیبه‌های این کاخ به دو قسمت تقسیم می‌شود. نخست کتیبه‌های مربوط به عهد باستان که کتیبه‌های عصر هخامنشی و دو کتیبه از عصر ساسانی (دوره‌ی شاپور دوم) را شامل می‌شود. گفتنی است شش کتیبه‌ی عصر هخامنشی به دستور داریوش اول، خشایارشا و اردشیر سوم نقر شده‌اند. بخش بعد به سنگ‌نوشته‌های عصر اسلامی اختصاص دارد. در این بخش تعداد 67 کتیبه‌ی تاریخ‌دار مربوط به سده‌های مختلف و با خط رایج در هر دوره معرفی شده است. هم‌چنین تعداد 9 کتیبه‌ی بدون تاریخ نیز وجود دارد که مشخصات آن‌ها ذکر گردیده است. کهن‌ترین این کتیبه‌ها به سده‌ی چهارم هجری (مورخ سال 316 ه) و آخرین آن‌ها به دوره‌ی قاجار تعلق دارد. تصاویر بسیاری از کتیبه‌ها به همراه مشخصات ظاهری آن‌ها در کتاب موجود است. هم‌چنین جداولی از کتیبه‌های دوره‌های مختلف ضمیمه‌ی مطالب است که از طریق آن‌ها می‌توان به تاریخ کتیبه‌، نام بانی آن یا نام کتیبه‌، محل دقیق کتیبه و نوع خط آن دست یافت.