کتابخانه مجازی ادبیات

هوشنگ گلشیری از جمله داستان‌نویسان ایرانی بود که همواره کارش و نوع نگاهش به ادبیات و از آن فراتر به فرهنگ و سیاست را توضیح می‌داد. از گلشیری نقد و نظرهای بسیاری باقی مانده است که بخشی مهم از نقدنویسی معاصر فارسی به شمار می‌روند. گلشیری در برخی آثارش از جمله در کتاب «در ستایش شعر سکوت» نشان داده که تا چه حد در زمینه نقد شعر چیره‌دست و صاحب‌نظر است. او همچین در طول سال‌های مختلف در زمینه داستان‌نویسی نیز نقد و مقالاتی متعدد نوشته بود. اما همه نقدهای گلشیری به داستان و شعر مربوط نیست. او در زمینه سینما، اسطوره‌شناسی، ادبیات کلاسیک، سیاست و... هم مقاله‌های زیادی نوشته و در هریک دغدغه‌ها و علایق و جهان‌بینی‌اش را توضیح داده است. بخشی از مهم‌ترین نقد و نظرهای هوشنگ گلشیری در کتاب دو جلدی «باغ در باغ» در اختیار ماست. مقالات کتاب «باغ در باغ» نشان می‌دهد که یکی از مهم‌ترین چهره‌های فرهنگ ما در دوره معاصر جهان را از چه دریچه و منظری می‌دیده است. مقالات گلشیری در این کتاب می‌تواند پایه و اساسی برای شکل‌گیری درکی عمیق‌تر از فرهنگ و ادبیات به وجود بیاورد. مقالات، نقدها و مصاحبه‌هایی که در کتاب «باغ در باغ» گرد آمده‌اند به سال‌های مختلفی مربوط‌اند و از این نظر می‌توانیم سیر تکوین نگاه گلشیری را هم ببینیم. در این روند می‌بینیم که نگاه و آرای گلشیری هیچ‌وقت بیرون از زمینه و زمانه‌ای که در آن حضور داشته نبوده است و او همواره نسبت به اجتماع و آنچه در جهان اطرافش می‌گذشته حساسیت داشته است. نقدها و مقاله‌های کتاب «باغ در باغ» موضوعاتی بسیار متنوع دارند و این نشان‌ دهنده ذهنیت چندبعدی گلشیری است. او در نقد و نظرهایش به موضوعات گوناگونی چون سنت ادبی و شعر کلاسیک، نگاه به طبیعت، مسئله جبر و اختیار، ارتباط سیاست و ادبیات، اهمیت درک دیگری، فرم‌ها و تکنیک‌های نویسندگی و موارد متعدد دیگر توجه کرده است. گلشیری در مصاحبه‌ای که به اواخر دهه چهل برمی‌گردد می‌گوید هدفش از داستان‌نویسی شناخت انسان است. این مصاحبه که در کتاب «باغ در باغ» منتشر شده، نشان می‌دهد که او تا چه حد برای داستان‌نویسی اهمیت و ضرورت قایل بوده است. گلشیری داستان‌نویسی بود که به داستان‌نویسی مدرن و شیوه‌های روایتی چون جریان سیال ذهن توجه داشت اما در عین‌حال در کتاب «باغ در باغ» می‌بینیم که او به هیچ‌وجه اهمیت رئالیسم را انکار نکرده است. او اعتقاد داشت که: «رئالیسم یعنی تلقی پس از کپرنیک و گالیله و کپلر از جهان، رد تلقی افلاطونی و ارسطویی، یعنی فروتن شدن، پذیرفتن که به جای شناخت آن مثال ازلی ابدی، همین نمونه جزیی را بشناسیم. به جای آن کلی از کل به جزء رفتن، به همین نمونه زمینی در زمان و مکان بنگریم.» خواندن کتاب «باغ در باغ» به خصوص برای داستان‌نویسان و کسانی که به نقد ادبی علاقه‌دارند حایز اهمیت است. با خواندن این کتاب وجوه مختلف زیبایی‌شناسی یکی از مهم‌ترین نویسندگان معاصر ایرانی را درمی‌یابیم. کتاب دو جلدی «باغ در باغ» اثر هوشنگ گلشیری در نشر نیلوفر منتشر شده است.

کتاب مجموعه‌ای است از مقالات "هوشنگ گلشیری" که در دو جلد به طبع رسیده است. جلد نخست به "نقد شعر"، "نقد داستان" و "چند یادداشت" اختصاص یافته و در جلد دوم علاوه بر ادامه چند "یادداشت" این مطالب به چشم می‌خورد :یاد یاران (یادی از بهرام صادقی، نقل نقال :در باب اخوان ثالث و شعر او، دو راهه من و من دیگر :در احوال و آثار زنده‌یاد احمد میرعلایی) ;در باب ادب کهن ;سینمای معاصر ;گفتگوها .

نویسنده در مقدمه می نویسد: «زبان فارسی به یکی از حساس ترین مراحل حیات خود رسیده است. چنین وضعی ایجاب می کند که بررسی و مطالعه ای ژرف و کامل و جامع درباره ی زبان فارسی و سیر تحول کنونی آن و مواضع تازه ای که در انتظار آن است و مواضعی که در پشت سر خواهد گذاشت، صورت گیرد... ». کتاب حاضر نگرشی است به زبان فارسی در مرحله ی کنونی حیات آن و تلاش می کند مسیر تحول و تکامل این زبان و برخی از مسائلی که در پیرامون آن وجود دارد را در بوته ی نقد و بررسی قرار دهد. در مقدمه ی کتاب این عناوین ذکر شده است؛ بخش اول: پایان دوران تاریخی فئودالیسم در ایران و اثرات آن بر زبان فارسی، بخش دوم: ملت واحد، زبان واحد و نگاهی به گذشته های دور تاریخ ایران، بخش سوم: چرا زبان یک جامعه پس از دوران فئودالیسم به وحدت می رسد؟، بخش چهارم: وحدت زبان فارسی به کدام سو گرایش دارد و چگونه عملی می شود؟، بخش پنجم: قانونمندی تحول و تکامل زبان و نقش عنصر آگاه در این فرارو، بخش ششم: زبان چیست؟، بخش هفتم: زبان، زیربنا، روبنا و صورت بندی های اقتصادی-اجتماعی، بخش هشتم: تکامل زبان فارسی در مرحله ی کنونی، بخش نهم: آیا زبان یک جامعه تغییرپذیرست؟ دگرگونی های زبان در چه مواردی است؟، بخش دهم: سیر تکاملی زبان و مسئله زایش و آمیزش زبان، بخش یازدهم: در جستجوی فارسی سره، زبان ناب و خالص؛ کوششی بی ثمر، بخش دوازدهم: مساله تضاد در زبان، یک مسئله اساسی، بخش سیزدهم: بارگیری جدید واژه ها، متروک شدن برخی از واژه ها، اصطلاحات و ترکیبات، بخش چهاردهم: ژارگون اشرافی در ایران، در گذشته و حال و بخش پانزدهم: زبان ناتوان تهرانی، مقصد همه گویش ها و نیمه زبان ها. این کتاب به نگارش ناصر پورقمی در سال 1357 توسط انتشارات زاوش و با همکاری انتشارات گوتنبرگ در تهران منتشر شده است.