کتاب تصریف از جمله متون خوشخوان آموزشی در فن صرف است که توسّط عزّالدین زنجانی (د 660 ق) در قالبی مختصر و موجز تألیف شده است؛ مؤلّف در این اثر کوشیده است تا بر پایۀ تقسیم کتاب به دو بخش ابنیۀ صحیح و غیر صحیح، امّهات مسائل صرفی را مطرح کرده و از ذکر اختلافات نیز پرهیز نماید. شروح بسیاری بر این کتاب نگاشته شده که از جمله مهمترین و مشهورترین آنها شرحی است که سعدالدین تفتازانی (722 ـ 792 ق) قلمی نموده است. متن تصریف و شرح تفتازانی به کرّات ذیل مجموعۀ جامع المقدّمات به چاپ رسیده است. تدقیقات و نکتهسنجیهای تفتازانی در این شرح بسیاری از دانشوران فن صرف را بر آن داشت تا در مقام توضیح و بسط مطالب این شرح برآمده و حواشی و تعلیقات بسیاری در ذیل مطالب آن به نگارش درآورند. حاشیه دده جونکی بر شرح تصریف تفتازانی نمونهای از کوششهای دانشوران عثمانی در جهت آموزش علوم ادبی عربی به صرف آموزان آن بلاد میباشد. کمال الدین ابراهیم بن زین الدین یحیی بن بخشی بن ابراهیم الأماسي الرومي مشهور به دده خلیفه/ دده جونکی/ قره دده (د 975 ق) از دانشمندان قرن دهم هجری در بلاد عثمانی میباشد؛ وی علاوه بر امر قضاوت و اِفتا، در مدارس مختلفی به تدریس کتب متداول آن عصر اشتغال داشته است. احتمالاً شرح تصریف تفتازانی از جمله کتبی بوده که دده خلیفه خود به تدریس آن مشغول بوده و در اطار تدریس آن، حواشی و تعلیقاتی نیز بر آن نگاشته است؛ اثر حاضر حاشیۀ مبسوطی بر شرح تفتازانی است که محشّی پس از نقل بخشی از عبارات شارح تفتازانی، به صورت مزجی تعلیقات خود را آورده است.
قاضی ابوالفرج قرشی اصفهانی ملقب به کاتب، مورخ و شاعر و نویسنده مشهور قرن سوم و چهارم هجری است. کتاب الاغانی دیوان هنر ترانهگویی و رامشگری است که در قرن ابوالفرج به قله کمال رسیده بود. جنس نغمهها و لحن آنها و اصطلاحات موسیقی و نام بسیاری از سازها و افزارهای موسیقی و پردهها و مقامهای آن را ضبط کرده که بیشتر آنها فارسی است. اما این کتاب شامل چهل فصل در تراجم احوال شاعران و موسیقیدانان ایرانیتبار یا شیعیمذهب یا شاعرانی است که در تاریخ و ادب ایران مشهورند. در آغاز هر فصل مقدمه مختصری نوشته شده تا خواننده را در شناخت صاحب ترجمه کمک کند. قسمتهای منتخب در ذیل عنوانهایی است که به تناسب هر موضوع نوشته و شمارهگذاری شده است.
قاضی ابوالفرج قرشی اصفهانی ملقب به کاتب، مورخ و شاعر و نویسنده مشهور قرن سوم و چهارم هجری است. کتاب الاغانی دیوان هنر ترانهگویی و رامشگری است که در قرن ابوالفرج به قله کمال رسیده بود. جنس نغمهها و لحن آنها و اصطلاحات موسیقی و نام بسیاری از سازها و افزارهای موسیقی و پردهها و مقامهای آن را ضبط کرده که بیشتر آنها فارسی است. اما این کتاب شامل چهل فصل در تراجم احوال شاعران و موسیقیدانان ایرانیتبار یا شیعیمذهب یا شاعرانی است که در تاریخ و ادب ایران مشهورند. در آغاز هر فصل مقدمه مختصری نوشته شده تا خواننده را در شناخت صاحب ترجمه کمک کند. قسمتهای منتخب در ذیل عنوانهایی است که به تناسب هر موضوع نوشته و شمارهگذاری شده است.