کتابخانه مجازی ادبیات

نظام الدین احمد گیلانی ملقب به حکیم الملک از پزشکان نامی ایران است که چندین سال در هندوستان مقیم بود و از محضر استادان بزرگی چون میرداماد و بهاالدین عاملی کسب فیض کرد. وی مدتها در دربار تیموریان هند به طبابت اشتغال داشت و از ملازمان شخصیتهایی چون مهابت خان خانخانان و عبدالله قطبشاه بود. حکیم الملک مرلف آثار بسیاری در طب و فلسفه و مذهب بوده است که در مقدمه کتاب حاضر شرح آنها آمده است. وی این کتاب را به دستور شاه عباس دوم در سال 1071ه. نگاشته است. این کتاب شامل یک مقدمه و سه مرحله (هر مرحله دارای 9 باب) و یک خاتمه است و موضوع آن در ذکر آغاز آفرینش اسب، محامد و ذمایم و سایر آنچه تعلق به شناخت اسب دارد، آداب تربیت و معالجات اسب است. مؤلف در خاتمه، اسبان و ایلخیهای شاه را در رجب 1067ه. گزارش کرده است.

در زمان چاپِ این کتاب، بخش نسخه‌های خطی «کتابخانه مولانا آزاد» در دانشگاه اسلامی عَلیگَر در هندوستان تقریباً 4500 نسخه خطی داشت که قریباً 1000 عنوان آن درباره تصوف بود. در این کتاب فهرست نسخه‌های خطی عربی و فارسی آورده شده است.

در این مقاله سیر تاریخی جزوبندی در نسخ خطی در جهان‌ اسلام براساس نسخه‌های خطی موجود در کتابخانه ملی فرانسه‌ (پاریس) بررسی می‌شود.