کتابخانه مجازی ادبیات

اسطوره دده قورقود یکی از آثار برجسته کلاسیک است که در اوایل سده 19متن کهن از آن در یکی از کتابخانه‌های آلمان شناسایی شده و از آن پس پژوهش‌های مختلفی درباره این اسطوره صورت گرفته است .در این نوشتار ابتدا به اهمیت انسان شناختی و تاریخ کتاب یاد شده اشاره می‌گردد ;سپس پیشینه آفرینش، تدوین و چاپ این اثر معرفی می‌شود .مطلب بعدی کتاب بحثی است درباره چند شخصیت حماسی دده قورقود که در پی آن از جایگاه تاریخی و اجتماعی زنان "اوغوز "سخن به میان می‌آید .سبک ادبی و شیوه نگارش دده قورقود، و محتوای اسطوره‌ای کتاب و آثار جهان بینی‌های باستانی از دیگر مباحث این مجموعه هستند .

این کتاب فرهنگی است که می‌تواند موقعیت جانوران را در شعر و ادب و فرهنگ فارسی یک‌جا تکمیل و عرضه کند. مدخل‌ها در این فرهنگ به ترتیب الفبایی تنظیم شده است. ذیل هر مدخل پنج تقسیم‌بندی کلی قرار دارد که به این ترتیب است: متن‌های قبل از اسلام، معارف و متون اسلامی، قصص و داستان‌ها، زیبایی‌شناسی و آرایه‌های ادبی و جلوه‌های گوناگون خارج از مباحث چهارگانه. در تدوین این نوشتار ابتدا برای فراهم آوردن «ریشه واژگانی» به بیشتر فرهنگ‌های واژه‌ای پیش از اسلام مراجعه شده و سپس متون اوستایی و متون پهلوی و نیز کتب شرح و توضیح و تفسیر این متون بررسی شده‌اند.

موتيف يكي از اصطلاحات رايج در هنر و ادب و همچنين علم و فن است. بحث از موتيف در نقد و تحليل جنبه‌هاي ساختاري و محتوايي آثار ادبي فوايد و كارايي‌هاي بسياري دارد. از اين‌رو، آگاهي از جنبه‌هاي معنايي و تعريف‌هاي موتيف براي پرداختن به آثار و تحليل آنها ضروري است. با توجه به اين ضرورت، در اين مقاله سعي شده است علاوه بر معاني و تعريف‌هاي چندگانه موتيف، اصطلاحات نزديک به آن نيز مورد بحث قرار گيرد و نسبت و دايره کاربرد آنها روشن شود. موتيف در نقاشي، هنرهاي تجسمي و نمايشي و ادبيات به کار مي‌رود و مهم‌ترين ويژگي آن در اين هنرها، خصلت تکرارشوندگي و برانگيزندگي آن است. در ادبيات نيز کم و بيش همين ويژگي‌ها در اجزا و عناصر ادبي، گوناگوني موتيف را شکل مي‌دهند. با توجه به تنوع عناصري که مي‌توانند کارکرد موتيف را داشته باشند (شامل موقعيت، واقعه، عقيده، تصوير، شخصيت نوعي، ويژگي بارز يک شخصيت، مضمون مکرر و...) اين اصطلاح با اصطلاحات ديگري ارتباط پيدا مي‌کند که عبارت‌اند از: درون‌مايه، تپس، لايت موتيف و کهن الگو. در اين مقاله پس از ارايه تعريف‌ها و نسبت‌هاي اين اصطلاحات، به نحوه شکل‌گيري و کاربرد و کارکرد موتيف در آثار ادبي پرداخته شده است.

رمان نقره، دختر دریای کابل نوشته حمیرا قادری نویسنده مطرح و جوان افغانستان ـ یکی از رمان‌های مهم معاصر افغانستان ‌است که در آن به مسائل اجتماعی و سیاسی از دیدگاه زن و با محوریّت او پرداخته شده‌است. این رمان با نگراشی متفاوت، حوادث سال‌های پرالتهاب پنج دهه (۱۳۰۸-۱۳۵۷) را که در آن‌ها تغییر نظام‌های متعدد حکومتی رخ داده است، توصیف می‌کند. نگارندگان با هدف بررسی جایگاه اجتماعی و نقش زن افغانستانی در داستان‌نویسی معاصر فارسی این کشور، رمان نام‌برده را به شیوه تحلیل گفتمان بررسی کرده و پس از معرفی روش پژوهش و مبنای نظری فرکلاف، تحلیل متن را در سه مرحله پی‌گرفته‌‌اند. نتایج واکاوی متن نشان می‌دهد سراسر رمان عرصه تقابل گفتمان‌های سنّت و مردسالاری در برابر گفتمان زنانگی(فمینیستی) و گفتمان قدرت در برابر گفتمان روشنفکری است. نگرش نویسنده در بازنمایی وقایع داستان، جریان‌های فکری جامعه را درباره مسایل سیاسی و اجتماعی در برهه خاصی از دوره‌ی معاصر به‌نمایش می‌گذارد؛ بدین‌ترتیب واکاوی مولفه‌های رمان به‌شیوه‌ی تحلیل گفتمان انتقادی، علاوه بر این‌که نگرش نویسنده را در بازنمایی حوادث داستان آشکار می‌کند، خواننده را با بخشی از تحولات فکری افغانستان که در این داستان زنان منشأ این تحولات معرفی شده‌اند آشنا می‌کند. تأکید قادری بر یک برهه‌ا‌ی خاص از تاریخ در مقایسه با زمان‌های دیگر بیان‌گر گرایش‌های ملی و ضد استبدادی و استعماری وی‌ است که با توجه به حضور نیروهای خارجی (در زمان خلق اثر)، دخالت احتمالی و پنهانی آنان را هشدار می‌دهد؛ همچنین، با طرح مسایل اجتماعی و عاطفی زنان، سوگیری آشکار وی را در برابر گفتمان سنّتی و مردسالارانه می‌نمایاند.