کتاب رساله ای در بررسی تاریخ ماد و منشا نظریه دیاکونوف همراه با چند مقاله دیگر از محمد علی خنجی است .در میان این مقالات ، تنها یک مقاله ، تاکنون به چاپ رسیده است و آن بخشی است انتقادی در باب کتاب معروف دیاکونوف - تاریخ ماد - که به ترجمه کریم کشاورز در سال 1345 توسط بنگاه ترجمه و نشر کتاب به چاپ رسید. این مقاله در زمان انتشار به شدت جلب توجه علاقه مندان به بررسی تحلیلی و علمی تاریخ ایران را کرد تا جایی که با همه حجم کم خود در این سال ها به صورت ماخذی معتبر در آمد و در مقالاتی که پس از آن در این زمینه به چاپ رسید ، بسیار مورد استفاده و استناد قرار گرفت و بحث های فراوانی برانگیخت.
شاهنشاهی ایران مجموعهای از شاهنشاهیهای ایرانی یا ایرانی زبان است که بر فلات ایران، سرزمین مادری ایرانیان و آسیای غربی، آسیای جنوبی و مرکزی و منطقه قفقاز فرمانروایی میکردهاند. با شکست آشوریان از مادها و شکلگیری شاهنشاهی ماد، پایههای نخستین شاهنشاهی آریاییتباران در ایران بنا نهاده شد. شاهنشاهی ایران در گستردهترین حالت خود مربوط به شاهنشاهی هخامنشی و در زمان داریوش و خشایارشا است که به صورت پادشاهی متحد از منطقهای در استان فارس در ایران امروز برخاست. پس از سالها فرمانروایی تیموریان و تشکیل حکومتهای کوچک و بزرگ که عمده آنها فرهنگ ایرانی را بازمینمایاند، صفویان فرمانروایی گستردهای را شکل داد که میتوان از آن به عنوان یکی از دودمانهای شاهنشاهی ایران نام برد و پس از دورههای گوناگون حکومتهای ملوک الطوایفی و پس از سالها توانستند دوباره ایران متحد را بنا نهند....
آنچه در این یادنامه آورده شده به مناسبت گرامیداشت یاد شادروان دکتر محمدعلی خنجی به مناسبت آغاز هشتمین سالگرد درگذشت اوست. آنچه در این دفتر ارائه گردیده نمونه ای از نوشته های اوست که بعضی از عناوین آن عبارتند از: زندگینامه شادروان خنجی، فهرست بخشی از آثار و تالیفات دکتر محمدعلی خنجی، یک مرحله جدید در حیات سیاسی جبهه ملی ایران به قلم دکتر خنجی، جامعه "انکا" نگارش دکتر خنجی، تحقیقی درباره مذاهب "بابی" و "بهایی" به قلم دکتر خنجی، یادداشت هایی درباره نظریه "وجه تولید آسیایی"، فرهنگ لغات، قیامهای ملی مردم تونس، قیامهای ملی مردم الجزایر، قیامهای ملی مردم مراکش و ...
کتاب “بررسی تاریخ ماد” اثری ارزشمند و پژوهشی گرانسنگ از محمدعلی خنجی میباشد. نام کامل این کتاب “بررسی تاریخ ماد و منشا نظریه دیاکونف” میباشد. مطالب این کتاب دارای دو وجهه میباشند. نخست آنکه مخاطب پس از مطالعه آن با تاریخ سلسله مادها آشنا شده و از کم و کیف تاریخ اجتماعی و سیاسی این دودمان تاریخی آگاه میگردد. دیگر آنکه کتاب حاضر همانگونه که از نام دوم آن پیداست، یک نقد و بررسی فوقالعاده در باب کتاب معظم و مشهور تاریخ ماد به قلم دیاکونف میباشد. کتاب دیاکونف تا امروز کاملترین و مهمترین شناخت و بررسی تاریخ سلسله ماد است و کتاب حاضر نیز نقد و تحلیل و حتی به نوعی تکملهای بر این کتاب شهیر محسوب میگردد.