کتابخانه مجازی ادبیات

نزهة الارواح و روضة الافراح (تاریخ الحکماء) ترجمه کتاب «تاريخ الحكماء قبل ظهور الإسلام و بعده «نزهة الأرواح و روضة الأفراح»» اثر شمس‌الدین شهروزی (ت 511ق) است. اصل این کتاب، به زبان عربی است و در اوایل سده یازدهم (1011- 1014ق)، دانشمند، حکیم و عارف ایرانی، مقصود علی تبریزی، در هند آن را به دستور جهانگیر گورکانی، به فارسی ترجمه کرده که نه‌تنها گزارشی از اندیشه‌های فلسفی و سخنان حکمت‌آمیز و پندهای دلپذیر است، بلکه متنی زیبا، روان و کم مانند از فارسی آن روزگار را نیز به دست می‌دهد. مترجم به هنگام ترجمه، در جای‌جای کتاب، نکته‌‏هایى از خویش در تفسیر احادیث نبوى و توضیح اقوال حکما و داورى آراى آنان افزوده است که نشان می‌دهد آنچه از فضل، علم و بینش عارفانه وی گفته‌اند سخنى گزافه نبوده است که ازجمله مى‌‏‌توان به صفحات 6، 7، 8، 9، 10، 18، 33، 174، 175 و... مراجعه کرد. این افزوده‌‏ها نه‌تنها نشانه‌‏هاى دست داشتن او در حکمت، فلسفه و علوم دیگر است، بلکه ذوق عرفانى او را نیز نشان مى‌‏دهد. با آن‌که این ترجمه، در ساخت عبارت و جمله از متن عربى شهرزورى و منابع دیگر متأثر است- و شاید این مقدار تأثیر به علت دشوارى ترجمه، رعایت امانت و دقت در کلام حکما بوده است- ازنظر زبان فارسى و ویژگی‌هاى آن در قرن دهم و یازدهم، از نثرهاى روان و پاکیزه این روزگار به شمار مى‌‏آید؛ زیرا در این دوره که به نظر ناقدان سخن‌سنج، پارسى آشفته است و فارسى‌‏گویان از هند تا عثمانى آشفته گوی، زبان مقصود على تا حدود زیادی از آن آشفتگی‌ها برکنار مانده است و اگر این ترجمه آزادتر صورت مى‌‏گرفت، شاید کار از گونه‌‏اى دیگر مى‌‏بود، چنان‌که در صفحات 150، 320- 321 و 473 نمونه‏‌هاى آن را مى‌‏توان دید. بارى، این ترجمه گویاى علم، فضل و توانایى مقصود على تبریزى در دو زبان تازى و درى است. بررسى اجمالى فهرست لغات و ترکیبات و مقایسه آن با آثار معاصران او تا حدودى ویژگی‌هاى زبان او را روشن مى‌‏گرداند. در نثر او، جمله‌‏هاى وصفى مانند «ملاحظه کردار و اطوار مردم کرده او را به یارى و دوستى بگزینید، نظر بر گفتار او کرده اختیار مکنید» [۵] برخلاف نثرهاى رایج این دوره بسیار اندک است.

این کتاب ماحصل یک طرح تحقیقاتی درباره برگزیدگان مسابقه ها، جشنواره ها و نمایشگاههای جمهوری اسلامی در زمینه های علمی و فرهنگی و هنری در فاصله زمانی 1358 تا پایان 1373 یعنی در طول 16 سال پس از انقلاب اسلامی است. همچنین این طرح به آن دسته از ایرانی هایی که در خارج از مرزهای کشورمان موفق شده اند جایزه ای را از آن خود کنند پرداخته است و اسامی آنها نیز در این کتاب درج شده است. شایان ذکر است که فقط آن دسته از جشنواره ها و نمایشگاهها و مسابقه هایی مدّنظر بوده اند که در عین سراسری بودن و برخورداری از عنصر تداوم، توانسته اند خود را به عنوان یک رخداد مهم و ملی طی سال های برگزاری مطرح کنند. این کتاب در سه فصل تنظیم شده استو فصل اول به معرفی جشنواره ها یا مسابقه ها یا نمایشگاههای داخلی می پردازد و اطلاعاتی از چگونگی برگزاری آنها و نیز سیر تحولات آن از آغاز تا پایان سال 1373 به دست می دهد. در فصل دوم برگزیده های جشنواره ها، به تفکیک سال تقدیم می شود. نکته مهم در این فصل این است که اتباع خارجی برگزیده جشنواره های داخلی در آنها ذکر نشده است. ضمنا در پایان هر سال، برگزیده های ایرانی در مسابقات یا نمایشگاه ها یا جشنواره های خارج از کشور معرفی شده اند. در فصل سوم برگزیده ها به ترتیب الفبایی آمده اند. ضمنا ذیل نام هریک از آنان زندگینامه ای کوتاه از وی ارایه شده است.

در این‌ کتاب‌ مقوله‌هایی‌ چون‌ پژوهشهای‌ تاریخی‌، تعریف‌ تاریخ‌، مفاهیم‌مربوط‌ به‌ زمان‌ و مکان‌، تجزیه‌ و تحلیل‌ مدارک‌ و شواهد (به‌ منزله ماده اولیه تاریخ‌)، حفاظت‌ و معرفی‌ مدارک‌ و شواهد تاریخ‌، نقادی‌ مدارک‌، علوم‌ مددکارتاریخ‌، حرفه‌ تاریخ‌ نویسی‌ و مورخ‌ آرمانی‌ بررسی‌ شده‌ است‌.

در این‌ کتاب‌ مقوله‌هایی‌ چون‌ پژوهشهای‌ تاریخی‌، تعریف‌ تاریخ‌، مفاهیم‌مربوط‌ به‌ زمان‌ و مکان‌، تجزیه‌ و تحلیل‌ مدارک‌ و شواهد (به‌ منزله ماده اولیه تاریخ‌)، حفاظت‌ و معرفی‌ مدارک‌ و شواهد تاریخ‌، نقادی‌ مدارک‌، علوم‌ مددکارتاریخ‌، حرفه‌ تاریخ‌ نویسی‌ و مورخ‌ آرمانی‌ بررسی‌ شده‌ است‌.