عوامل بنیادین شکل گرفتن فرهنگ ایران را میتوان در امپراتوری پارسیان (هخامنشیان)، دوران شاهنشاهی ساسانیان سلطه اعراب، حملات مغول و دوران صفوی جستجو کرد. برای شناخت فرهنگ ایران باید به کشورهای مستقلی که در پیرامون ایران هستند نیز نگریست. افغانستان، تاجیکستان، ازبکستان، ترکمنستان، جمهوری آذربایجان و حتی ارمنستان و گرجستان و همچنین کردهای عراق و ترکیه و پاکستان همگی کم یا زیاد گوشهای از فرهنگ ایران را به ارث بردهاند. حتی سرود ملی پاکستان به زبان پارسی است. در مجموع میتوان عناصر فرهنگ ایرانی را که فراتر از مرزهای سیاسی ایران است به اختصار چنین برشمرد: ۱- زبان پارسی و دیگر زبانهای ایرانی؛ ۲- جشنهای ملی از جمله نوروز و شب یلدا و گاهشماری خورشیدی؛ ۳- دین اسلام و به ویژه مذهب تشیع؛ ۴- فلسفه؛ ۵- دینها و آیینهای زرتشتی و مهرپرستی؛ ۶- هنر ایرانی (ادبیات و شعر پارسی، معماری ایرانی و خوراک ایرانی)؛ ۷- فرهنگهای محلی اقوام ایرانی؛ ۸- مدرنیته
کتاب حاضر ثمره کار سالهای 1370-1367 می باشد. چون این کتاب از ارزشها سخن به میان آورده است اولا بایستی مجموعه مطالب مورد قضاوت قرار گیرد، زیرا عدم آگاهی از نظام فکری بکار رفته در نوشتار و قضاوت بر جزئیات و گزینش یک جمله خاص دور از صواب می باشد. ثانیا قوت گرفتن و ضعیف شدن ارزشهای جاری ایام، در نتیجه گذر زمان، نبایستی آنچنان ذهن خواننده را از درک موقعیت نگارش کتاب باز دارد که باعث عدم درک واقعیات مذکور در این نوشتار گردد...
کتاب فرهنگ، خرد و آزادی نوشته دکتر رضا داوری اردکانی به ارتباط متقابل آزادی و خرد و فرهنگ که سه جوهر مستقل از یکدیگر نیستند و بلکه سه وضع اساسی در سیر تحقق جهان بشریاند میپردازند. فرهنگ، خرد و آزادی سه مفهوم جدا از یکدیگر نیستند، اینها در وجود و زمان باهماند اما در مقام تعیین با اینکه از هم جدا میشوند به یکدیگر بستگی دارند و این بستگی چنان است که اگر یکی از آنها نباشد دو دیگر هم نیستند یا لااقل فهم معنی هیچ یک از آنها بدون در نظر آوردن دو معنای دیگر تمام نمیشود. اینها با هم چه نسبت دارند؟ چنانکه اشاره شد فرهنگ و خرد و آزادی امور ثابتی نیستند که از ابتدا وجود داشته و به همان صورت دوام پیدا کرده باشند. در این کتاب سعی شده است ارتباط متقابل این این سه مفهوم بررسی شود و در ادامه ضرورت وجود هر یک برای بقای دیگر مفاهیم مورد پژوهش قرار بگیرد. این کتاب برای پژوهشگران حوزه فلسفه و فلسفه اخلاق مناسب است زیرا کمک میکند به شکل چند جانبه مهمترین مفاهیم انسانی و فلسفی را بررسی کنند.