يادگار زريران کهنترين حماسه ديني ايراني است که موضوع اصلي آن، بيان دلاوريها و جانفشانيهاي ايرانيان و معتقدان به دين نو زردشتي در برابر سپاه ارجاسپ، شاه خيونان است. قهرمان اصلي اين اثر، زرير برادر گشتاسپ شاه کياني است که در راه دفاع از آيين زردشتي به شهادت ميرسد. علاوه بر اين، شاهد رشادتهاي اسفنديار، فرزند گشتاسب و بستور، پسر زرير هستيم که به کين زرير و براي دفاع از دين به پا ميخيزند و افتخارات زيادي را از خود به جاي ميگذارند. اين کتاب در زمان ساسانيان و به زبان پهلوي ساساني نگاشته شده است اما به اعتقاد برخي از صاحبنظران اين کتاب با توجه به دربرداشتن کلمات پارتي، متعلق به دوره اشکاني و به نظم بوده است. يادگار زريران بعد از اسلام، دستمايه نگارش آثاري شده است که از آن ميان، گشتاسبنامه دقيقي حائز اهميت است. اين اثر منظوم را دقيقي در قرن پنجم هجري نگاشته و فردوسي آن را در شاهنامه قرار داده است. در هر دوي اين آثار (يادگار زريران و گشتاسبنامه دقيقي)، جلوههايي از پايداري قابل تشخيص و بررسي است؛ جلوههايي که در بسياري از حماسههاي ديني ديده ميشود. در مقاله حاضر ابتدا جلوههاي اصلي پايداري در حماسه ديني يادگار زريران معرفي ميشوند و سپس براي هر کدام شاهد مثالهايي از متن يادگار زريران و گشتاسبنامه دقيقي آورده ميشود تا بحث را روشنتر نمايد.
ویژگی اصلی این پژوهش، کنکاش باستانشناسانه و روانشناسانه دربارهی شخصیتها و فضای اجتماعی و سیاسی داستانهای "شاهنامه" است. به باور نگارنده: "شاهنامه دارای دو بخش است که به طور کامل با هم تفاوت دارند. ویژگیهای ساختی، زبان شناسی، جهانبینی و مانند اینها در هر دو بخش چنان ناهماهنگ و ناهمخوانند که میتوان گفت دارای دو اندیشه، دو استعداد، و دو پسند جداگانه و نایکدستاند. برای نمونه در یک بخش سستی و ناپایداری جهان، بنیان جهانبینی است و در بخش دیگر آزپرستی و زیادهخواهی اساس جهانبینی است و در بخش دیگر آزپرستی و زیادهخواهی اساس جهانبینی نویسنده را میسازد؛ ..... بر این اساس میتوان شاهنامه را بر دو بخش جداگانه بخشبندی کرد بخش نخست از آغاز شاهنامه تا پایان شاهنشاهی (= امپراتوری) کیخسرو به همراه داستان رستم و اسفندیار است که شاهنامهی اصلی نامیده میشود و بخش دوم از آغاز پادشاهی لهراسب تا پایان شاهنامه (بدون داستان رستم و اسفندیار) است که آن را شاهنامه افزوده نام نهادهایم. شاهنامهی افزوده نوشتهی فردوسی است؛ اما شاهنامهی اصلی نویسندهی دیگری دارد که باید برای یافتن نامش در تاریخ و تاریخ ادبیات کاوش کرد. کتابی که پیش رو دارید کوشیده تا این نظر را که کل شاهنامه نوشتهی یک تن نیست به اثبات برساند".
شاهنامه فردوسی بزرگترین منظومه حماسی و تاریخی ایران و در شمار عظیمترین و زیباترین آثار حماسی ملل عالم است. از شاهنامه افزون بر نسخ خطی گرانبها، چاپهای مختلفی در دست است. این نسخه با حروف متناسب، تصاویر متعدد با فهرست کامل مندرجات و فرهنگ لغات و مزایای دیگر مهیا شده است. در آغاز کتاب نیز مقدمه طبع معروف امیر بهادر در شرح احوال فردوسی که محتوی مقدمه بایسنقری مشهور به مقدمه جدید شاهنامه است و هجونامه معروف فردوسی درباره سلطان محمود و تاریخ و ترجمه سلطان محمود سبکتکین آورده شده است.