تذکرهٔ مرآةالخیال یا تذکرهٔ مرآتالخیال عنوان کتابی نوشتهٔ شیرعلیخانِ لودی، تألیفِ ۱۱۰۲ ه.ق/ ۱۶۹۰ میلادی است. این کتاب که جزو آثارِ دانشنامهایِ نسبتاً قدیمی است تذکرهٔ کوچکی است شامل شرح احوال ۱۳۰ نفر از شاعران، به ترتیبِ زمانی از رودکی تا همدمی، که پانزده تن از ایشان زن هستند. در خلال شرححالنگاری، چندین رساله در علوم و فنون مختلف نظیر موسیقی، عَروض و قوافی، آرایههای ادبی، تعبیر خواب، قیافهشناسی، جنّیات، خَمر، عشق، و اقالیم سبعه و عجایب و غرایب عالم گنجانده شدهاست. بهجز بخش نخست، که مربوط به شعر است، هیچیک ارتباطی با کار تذکرهنویسی ندارد. چاپ سنگی این اثر به سعی و اهتمام خانصاحب میرزا محمد مَلِکالکُتّاب شیرازی در سال ۱۲۸۴ خورشیدی انجام شد. تذکرهٔ مرآةالخیال تاکنون چهار بار به چاپ رسیده و سه نوبتِ آن در هندوستان صورت گرفتهاست. تصحیح دیگری از آن توسط حمید حسنی (با همکاری بهروز صفرزاده) در تهران و ازسوی انتشارات روزنه در سال ۱۳۷۷ چاپ شدهاست.
این اثر مجموعه ای است شامل بیست مقاله به قلم استاد عبدالحسین زرین کوب که هر مقاله به یک شاعر اختصاص دارد. از رودکی شروع می شود در ادامه به فردوسی، فرخی، منوچهری، ناصر خسرو، مسعود سعد، خیام، سنایی، انوری، خاقانی، نظامی، عطار، مولوی، سعدی، امیر خسرو دهلوی، ابن یمین، حافظ، جامی و صائب می پردازد و در نهایت به بهار ختم می شود.این مقالات به صورت مختصر اما نه با نادیده گرفتن مطالب حیاتی بلکه گزینش صحیح از میان آنان به نگارش درامده است و همین عامل اثر را برای علاقه مندان به آشنایی با شعر فارسی چه خواننده ی مبتدی و چه حرفه ای جذاب کرده است. او با استفاده از نسخه های موجود آثار و تذکره های نوشته شده درباره ی این شاعران و با نظر به شرایط سیاسی اجتماعی دورران حیات شان به بررسی اشعار و زندگی آنها می پردازد. با کاروان حله کتابی است که می تواند شناخت ما را از این بزرگان و آثارشان ارتقا ببخشد.
در آسمان معرفت (تذکره اوحدی از عالمان ربانی)، اثر حسن حسنزاده آملی مشتمل بر شرح زندگی علمی دوازده تن از علمای اسلامی است که در دوازده فصل تدوین گردیده است. 1375ش. ذیل نام هر شخصیت، اطلاعات زیر به چشم میخورد: شرحی کوتاه از دوران کودکی، تحصیلات، ویژگیهای اخلاقی و شخصیتی، عبادات، تألیفات و نوشتهها، استادان و شاگردان.