«عرفان اسطورهاي»، نخستين و بنياديترين عرفاني است که تاکنون انسان آن را ورزيده است. «عرفان اسطورهاي»، عرفاني است از آن انسانهاي کهن و اسطوره اي، که در سپيدهدمان تاريخ، به گونهاي يکسر طبيعي و ناآگاهانه، آن را ميآزمودهاند و به کار ميبستهاند. گمانم بر آن است که، انسانهاي اسطوره اي و کهن، نخستين عارفان گيتي بودهاند، چراکه جهانبيني آنان با عارفان امروزين، البته با نگاهي به فراخي و نه به ژرفي، همسانيهايي داشته است. اين جستار، يک همسنجي (= تطبيق) فراخنگرانه، بر پايههاي «حکمت ذوقي»، «خاکساري»، «رياضتکشي»، «زيباپرستي» و «دستافشاني رازورانه» (= سماع)، ميان عارفان امروزين و انسانهاي اسطورهاي و کهن را به سامان ميرساند، و نمونههايي از اسطورههاي «زنده» و «مرده» را براي اثبات اين همسانيها فرادست ميدهد. جداي از اين همسنجي (= تطبيق)، عرفان انسانهاي کهن، نامزد به «عرفان اسطورهاي» به گستردگي، کاويده و بررسيده و آشکار ميآيد، و نظريههايي نغز و نو، درباره دستافشاني رازورانه (= سماع) و دين بهي (= زردشتي)، ديني بر بنياد «زيباپرستي»، نشان داده ميشود.
مولف این کتاب، ذیل سه فصل اطلاعاتی از دین زرتشت طی سه دوره تاریخی به دست داده است .فصل اول، تصویری است از دین زرتشت در دوره پیش از گاتاها مقارن با هزاره قبل از میلاد .در فصل دوم، تاریخ زرتشتی گری از قرن سوم تا نهم میلادی بر اساس کتب پهلوی بازگو شده است .فصل سوم که ((دوران احیا دانش در میان پارسیان)) عنوان گرفته مبحثی است که طی آن مخاطبان با تاریخ دین زرتشت از قرن نوزدهم میلادی به بعد آشنا میشوند.
پارسیان اهل کتابند، نوشته محمدطاهر رضوی و ترجمه م. ع. مازندی، در دفاع از آیین زرتشت و در پاسخ به ایرادهای وارد آمده بر آن نوشته شده، و از طرفی، عنوان پارسیان، ناظر به زرتشتیان ساکن هند است. مؤلف معتقد است که پارسیان نه تنها قومی خداپرستاند، بلکه دین ایشان، تفاوتی با ادیان یهودی، مسیحیت و اسلام ندارد. ازاینرو، سنجشی تطبیقی میان باورهای زرتشتیان با دینهای یاد شده انجام داده است. روش نویسنده، همانطور که آمد، دفاعی بوده و نویسنده برای نگارش کتاب، از برخی منابع زرتشتی و بیشتر منابع اسلامی که به دین زرتشت اشاره کردهاند، بهره جسته است. کتاب فاقد فصلبندی مشخص است. مؤلف در دیباچه ابتدا از انگیزه نگارش کتاب سخن گفته است. بحث بر سر پرستش خدای واحد در دین زرتشت، مطالب آغازین کتاب را تشکیل میدهد. در ادامه به نظریات مختلف درباره زندگی زرتشت اشاره شده است. سپس نویسنده به بحث درباره نگارش اوستا و معرفی بخشهای اصلی آن (اوستای اصلی و جدید) و دفاع از باورهای زرتشتی پرداخته است. نویسنده با جستاری در اندیشههای دینی زرتشتی و سنجش آنها با آموزههای دینهای اسلام و یهود و مسیحیت، زرتشت را همانند سایر پیامبران از جانب خداوند دانسته است. بررسی ارتباط مسلمانان با زرتشتیان در دورههای مختلف و جایگاه زرتشتیان در منابع اسلامی و دیدگاه این منابع نسبت به این دیانت و پیروان آن، مطالب انجامین کتاب را تشکیل میدهد