کتابخانه مجازی ادبیات

کتاب حاضر شرح قصاید منتخب خاقانی بر اساس نسخه دکتر ضیا‌الدین سجادی است .این اشعار در سوگ فرزند، همسر، عم، پسر عم و مقتدای او امام محمد بن یحیی شافعی سروده شده‌اند .در اثر حاضر پس از شرح زندگی خاقانی این مطالب عنوان شده است 1 : معرفی قصیده به همراه معنی لغات، اصطلاحات و استشهاد به نظم و نثر فارسی 2 ; توضیح تلمیحات و اشاره به نکته‌های بلاغی و دستوری 3 ; توضیح مفهوم بیت به همراه معنی مورد نظر شاعر 4 ; پاره‌ای توضیحات حاشیه‌ای به دنبال معنی ابیات; صفحات پایانی به فهرست منابع، آیات قرآنی، احادیث و روایات اختصاص دارد.

بانو اطرایی از معدود هنرمندانی است که دارای مدرک درجه یک هنری از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است. ایشان در زمینه ی معرفی و شناساندن ارزشهای موسیقی اصیل ایران خصوصا ردیف ها و دستگاه های موسیقی ملی و سنتور نوازی معاصر و همچنین آثار و اندیشه های بزرگانی چون پایور و صبا سال ها تلاش نموده و تالیفات و مجموعه آثار ارزشمندی را به جامعه موسیقی کشور تقدیم داشته است.

تشبیه به عنوان عنصر اصلی خیال، نقش بسزایی در خلق انواع تصاویر شاعرانه ایفا می‌کند. سیف فرغانی نیز شاعری تصویـر گراست که به مدد این عنصر، در عرصه تصویر آفرینی‌های بکر و خیال‌انگیز، گام بر می‌دارد. در این پژوهش تشبیهات قصاید سیف فرغانی از جنبه‌های مختلف، چون انواع تشبیه، مواد تشبیه، تشبیهات نوین، ابزار تشبیه و ایستایی و پویایی آنها مورد بررسی قرار گرفته و در پایان تحلیل آماری نیز از آنها ارائه شده است؛ تا ضمن شناخت چگونگی ابزارهای بیانی در آفرینش شعر و تأثیر آنها بر سبک و زبان شاعر، معیارهای اساسی زیباشناختی شعر سیف فرغانی به خواننده ارائه گردد. این پژوهش ثابت می‌کند که شاعر از نظر انواع تشبیه، به تشبیهات فشرده و اضافه تشبیهی، تشبیه مفرد به مفرد و حسی به حسی گرایش بیشتری دارد و از نظر ساختار شکلی، تشبیه مفروق بیشترین بسامد را در اشعار وی به خود اختصاص داده است. ضمن این که گاهی شاعر چندین ساختار شکلی را در یک تشبیه گنجانده که باعث نوآوری شده است. وی همچنین در ضمن اشعار خویش، مبدع تشبیهات نوینی است که در نوع خود بی‌نظیرند. شاعر از نظر موضوعات مختلف مواد تشبیه، در جهت أخذ مشبه، با توجه به تفکر و اندیشه خاص خود، به معنویّات و مفاهیم مجرد و انتزاعی گرایش بیشتری دارد، در حالی که از لحاظ مشبّهٌ به ابزارآلات و اشیا بیشترین بسامد را در تصاویر وی به خود اختصاص داده‌اند. با بررسی زاویه تشبیه تنها حدود 3/1 تشبیهات وی با زاویه باز و ابداعی و بقیه موارد، تکراری هستند و تصاویر شعری وی بیشتر ایستا می‌باشند تا پویا و متحرک.

ميرزا قاسم فرزند ميرزا محسن تبريزي معروف به زاهد از سخنوران و شاعران نيمه دوم سده يازدهم هجري است که در عهد شاه سليمان صفوي در اصفهان زندگي مي‌کرده است. تاريخ دقيق ولادت او روشن نيست. نسخه خطي کليات ديوان او شامل: غزليات، قصايد، رباعيات، مثنوي سفينه النجات و منشآت مي‌باشد. ميرزا طاهر نصرآبادي که از معاصران وي بوده شرح حال و آثار او را در تذکره خويش آورده است. از اشعاري که در مدح و منقبت رسول مکرم اسلام به ويژه حضرت مولي الموحدين علي بن ابي طالب دارد، چنين برمي‌آيد که وي بر مذهب اماميه اثني عشري بوده است. در غزل‌هاي شيرين و دلنشين زاهد، رقت احساس، روح غنايي، مضامين بلند و روشن، خيال‌انگيزي و ديگر ويژگي‌هاي سبک هندي موج مي‌زند. بينش ژرف و تخيل قدرتمند زاهد در آفرينش صور خيال به همراه توان احضار واژگان بلورين و مناسب در يک سلسله تـداعي معاني پر رمز و راز بي‌نظير است. غزل‌هاي پخته و سنجيده زاهد كه با معاني رنگارنگ، مضامين دلاويز و تصاوير شوق‌انگيز درهم آميخته است گاهي به يك تابلوي نقاشي و يا يك قطعه موسيقي مي‌ماند. با توجه به اين که نسخه‌هاي خطي ديوان زاهد تبريزي به جامعه ادبي معرفي نشده، اين مقاله بر آن است تا زاهد و شعر غنايي او را به دوستداران و پژوهندگان ادب فارسي معرفي نمايد.