کتابخانه مجازی ادبیات

این کتاب که با عنوان «دستور حسن» نامیده شده، دربرگیرنده مختصری از دستور زبان فارسی است. نویسنده در مقدمه کتاب به الفبا و انواع حروف از معجم و مهمل و متحرک و ساکن و ... پرداخته است. در فصل اول اقسام کلمه (اسم، فعل و حرف) را تبیین کرده و فصل دوم را اختصاص به «مبهمات» داده است؛ یهنی کلماتی که در معنای آنها نوعی ابهام وجود دارد که محتاج به مبیّن یا مفسر دارند. صفت و موصوف در فصل سوم بررسی شده و فصل چهارم اختصاص به اضافه دارد. صفات فاعلی، فعل، حروف اضافه، کلمات استفهام، قیود، وجوه افعال، وجوه اشتقاق و .... دیگر مباحث این کتاب را شکل می‌دهند.

فعل از عناصر اساسي ساخت جمله است و به همين دليل از دوران باستان تا کنون مورد توجه محققان بوده است. اين جزء در چارچوب نظريه‌هاي زبان‌شناسي جديد نيز از جنبه‌هاي مختلفي چون ـ معنا، نقش، و ساخت صرفي و نحوي مورد مطالعه و بررسي قرار گرفته است. یکی از نظریه‌های مهم درباره این عنصر، نظریه وابستگی است. نظریه وابستگی نسخه‌های مختلفی دارد، ولی نکته مشترک تمام آنها قلمداد نمودن فعل در مقام مهم‌ترین جزء جمله است.

این کتاب گرچه به صورت مستقیم درصدد بررسی روان‌شناسی و جامعه‌شناسی شعر نیست؛ اما در کنار بحث نوگرایی شعر، به سیر تحولات آن، از سال‌های قبل از اسلام تا اواخر قرن بیستم می‌پردازد و آن را در دو بعد قالب و محتوا مورد بررسی و ارزیابی قرار می‌دهد؛ ضمن آنکه در ادامه بحث و توضیح هر یک از دوره‌های سیاسی ـ ادبی، به تعدادی از شاعران برجسته آن عهد نیز اشاره می‌کند. گفتنی است نوگرایی مورد بحث در این کتاب، تنها به سیر تحولات شعر می‌پردازد و از ورود به مباحث و موضوعات نثر، به طور کلی خودداری نموده است.

پس از آنكه قوم عرب، سلطه سياسي خويش را به بهانه اسلام، بر ملّت ايران تحميل نمود؛ زبان عربي نيز جاي خود را در ميان طبقات مختلف مردم، مخصوصاً شيفتگان تعاليم قرآن و اسلام، كه منادي وحدت، برابري، عدالت و مساوات بود، گشود؛ به طوري كه كمتر آثار علمي، تاريخي، ديني و اخلاقي را مي‌‌توان يافت كه در طول پنج قرن نخست اسلام، در اين ديار، به زبان عربي تأليف نشده و يا متأثّر از زبان و ادب عربي نبوده باشد. در اين گفتار، سعي بر آن شده است تا چگونگي ورود زبان عربي به خراسان بزرگ و عوامل مؤثّر در استمرار حضور اين زبان در اين ديار پهناور، مورد بررسي قرار گيرد.