غنائم جنگی و تاراج از اهم راههای انتقال قرآن و نسخههای خطی عربی ـ اسلامی به اروپا در دوره رنسانس است. پس از دستیابی اروپاییان به این نسخهها ترجمه و تحقیق درباره آنها آغاز شد. لیسا و مقامات مذهبی گاه به این گسترش کمک میکردند و گاه مانعی بر سر راه ترویج مطالعات عربی بودند. به تدریج با ترجمه متون عربی به زبانهای لاتین در مراکز آموزشی مهم اروپا، عقاید فلسفی و علمی در قرون وسطی گسترش یافت و دانش اروپاییان در مورد اعراب و اسلام تغییر یافت و در نهایت این تغییر موجب تولد شرقشناسی شد. در این دوره تحقیقات انفرادی رقابتی را میان محققان به وجود آورد که حاصل آن پیدایش نخستین نسل شرقشناسان بود. علاقه شرقشناسان به مطالعه متون عربی باعث گردآوری نسخههای خطی عربی، استنساخ نسخههای کمیاب، تألیف کتابهای عربی مورد استفاده اروپاییان، آموزش زبان عربی و بالاخره تأسیس چاپخانه شرقی شد.
هدف از تألیف کتاب فرهنگ خاورشناسان، تهیه منبعی معتبر و جامع از زندگی نامه و کتاب شناسی ایران شناسان و اسلام شناسان غیرایرانی است که درباره آنان و آثارشان، مکرر مطالبی، به ویژه به زبان فارسی، به صورت کتاب ها و مقاله نوشته و سخنرانی های مختلف علمی و آموزشی ایراد شده است. معرفی زندگی نامه و آثار ایران شناسان و اسلام شناسان از قدیم ترین روزگار تا عصر حاضر، در قالب فرهنگی جامع و معتبر، راه را برای درک و شناخت بیشتر متون تاریخی، باستان شناسی، زبان شناسی، اجتماعی و ادبیات فارسی هموار می سازد
سومین جلد از مجموعهی "فرهنگ خاورشناسان"، به معرفی خاورشناسان و آثار آنها اختصاص دارد، بر اساس ترتیب الفبایی نامها از حرف "پ" تا "خ" تنظیم شده است. از جمله اطلاعاتی که در کتاب در خصوص خاورشناسان به دست میآید مدرک و رشتهی تخصصی هریک، سال و محل تولد، تحصیل علوم، و خدمات و فعالیتهای مختلف علمی و فرهنگی آنان است. اما از مهمترین مطالب آثار تالیفی خاورشناسان در زمینهی کتاب، مقاله، رساله و... میباشد. اگر منبعی به فارسی ترجمه شده، مشخصات فارسی آن نیز ذکر شده است. کتاب 288 مدخل از نام خاورشناسان و دانشمندان غربی را شامل میشود که از عصر باستان تا به امروز میزیستهاند. از کهنترین شخصیتهای ذکر شده میتوان به پروکوپیوس، مورخ بیزانسی سدهی ششم میلادی اشاره کرد که در عصر پادشاهی خسرو انوشیروان ساسانی در لشکرکشی امپراتور ژوستی نین و نبرد با خسرو انوشیروان حضور داشته و تاریخ آن جنگها را ثبت کرده است. در باب آثار هر فرد، بر گردان فارسی عناوین و یا موضوع طرح شده در آن اثر آمده است. از جمله شرقشناسان، که در کتاب به آثار آنها اشاره شده، میتوان پالیارو، پوپ، پیگولوسکایا، تاراچند، تاوادیا، توماشک، جاماسب جی آسانا، جکسن، عبدالحی حبیبی، و فیلیپ حتی را نام برد.
توجه و اهتمام اروپاییان به فراگیری زبان عربی و تدریس آن به شکل رسمی در دانشگاههای اروپایی از سابقهای طولانی برخوردار است. همزمان با افول زایش و رشد فکری، فرهنگی و علمی مسلمانان در شرق، آفریقا، آسیا و نیز قسمتهایی از اروپا، اروپاییان که در دوره پس از قرون وسطی حیاتی تازه یافتند، تلاش برای احیای دانش و علوم اعصار قدیم خود را آغاز کردند و به این منظور ـ و به احتمال ـ اولین گام، گردآوری اصیلترین آثار علمی و فکری مسلمانان بود. گفتار حاضر سخنرانی توماس ارپینیوس، شرقشناس و استاد زبان عربی دانشگاه لیدن هلند درباره ارزش و اهمیت یادگیری زبان عربی به عنوان زبان غالب علمی آن دوره است که به سال 1621 م ایراد گردیده است و حاکی از تلاش و همت فراگیر و جدی اروپاییان ـ و به عبارتی غرب ـ است که از سالهای دور، به منظور نفوذ به عالم اندیشه و دنیای علمی تمدن اسلامی صورت یافته و مقدمات لازم برای پیشرفت علمی و فکری غرب را فراهم آورده است.