کتابخانه مجازی ادبیات

ویژگی اصلی این پژوهش، کنکاش باستان‌شناسانه و روان‌شناسانه درباره‌ی شخصیت‌ها و فضای اجتماعی و سیاسی داستان‌های "شاهنامه" است. به باور نگارنده: "شاهنامه دارای دو بخش است که به طور کامل با هم تفاوت دارند. ویژگی‌های ساختی، زبان شناسی، جهان‌بینی و مانند این‌ها در هر دو بخش چنان ناهماهنگ و ناهمخوانند که می‌توان گفت دارای دو اندیشه، دو استعداد، و دو پسند جداگانه و نایکدست‌اند. برای نمونه در یک بخش سستی و ناپایداری جهان، بنیان جهان‌بینی است و در بخش دیگر آزپرستی و زیاده‌خواهی اساس جهان‌بینی است و در بخش دیگر آزپرستی و زیاده‌خواهی اساس جهان‌بینی نویسنده را می‌سازد؛ ..... بر این اساس می‌توان شاهنامه را بر دو بخش جداگانه بخش‌بندی کرد بخش نخست از آغاز شاهنامه تا پایان شاهنشاهی (= امپراتوری) کیخسرو به همراه داستان رستم و اسفندیار است که شاهنامه‌ی اصلی نامیده می‌شود و بخش دوم از آغاز پادشاهی لهراسب تا پایان شاهنامه (بدون داستان رستم و اسفندیار) است که آن را شاهنامه افزوده نام نهاده‌ایم. شاهنامه‌ی افزوده نوشته‌ی فردوسی است؛ اما شاهنامه‌ی اصلی نویسنده‌ی دیگری دارد که باید برای یافتن نامش در تاریخ و تاریخ ادبیات کاوش کرد. کتابی که پیش رو دارید کوشیده تا این نظر را که کل شاهنامه نوشته‌ی یک تن نیست به اثبات برساند".

در این کتاب سعی شده است به این ارتباط پرداخته و در دو بخش ادبی و هنری مورد بحث و بررسی قرار گیرد. با توجه به اینکه بحث اصلی درباره هفت خان رستم می باشد. بعد از معرفی شاهنامه صحبت را به بررسی حماسه و اسطوره کشانیده و سپس به بیان چگونگی حماسه هفت خان رستم پرداخته و در انتهای این بخش ویژگیهای تصویری شاهنامه مورد بررسی اجمالی قرار داده شده است. در بخش دوم کتاب با مقدمه صورنگاری اولین شاهنامه ها به ویژگی های نگارگری ایرانی و ارتباط آن با ادبیات پرداخته و بالاخره در انتها در سه بخش به بررسی مکاتب هنر ایران یعنی مصور سازی شاهنامه، نقاشی روی کاشی، نقاشی قهوه خانه ای و تحلیل تعدادی از آثار باقی مانده پرداخته و سرانجام با آوردن تصاویر موجود نتیجه¬گیری شده است. در بحث تحلیل آثار، در بعضی موارد با توجه به مفصل بودن توضیح و تفسیر هر مکتب و ارتباط تحلیل های کلی آن با تفسیر تصویر از اضافه گویی در تحلیل شخصی درباره برخی از تصاویر خودداری شده است

تشبیه مضمر از همان آغاز شعر فارسی مورد توجه شاعران بوده و انواع مختلفی از آن در دیوان شاعران فارسی‌گو به‌کاررفته است. هرکدام از شاعران با راه بردن به تشبیهات تازه و بی‌سابقه و ایجاد بهره زیباشناختی مضاعف برای خوانندگان اشعارشان، انواع جدیدی را به آن افزوده‌اند. آنان سعی کرده‌اند ارتباط میان مشبه و مشبهٌ‌به را دورتر سازند تا تشبیه از غرابت و زیبایی بیشتری برخوردار شود. در کتب بلاغی عربی و فارسی تعاریف مختلف و گاه متفاوتی از این نوع تشبیه به دست داده‌‌اند که هیچ‌کدام جامع و مانع نیست. ما در این پژوهش برآنیم تا ضمن رسیدن به تعریف تازه‌ای از تشبیه مضمر، انواع و مصادیق گوناگون آن را در شعر سنت‌گرای معاصر بررسی کرده و به روشنی نشان دهیم. نتایجی که از این کنکاش حاصل می‌شود، قابل ملاحظه است و می‌تواند در موضوع سبک‌شناسی شعر مورد توجه قرار گیرد؛ ملک‌الشعراء، بهار، تقریباً به طور متعادل از همه انواع تشبیه مضمر بهره می‌گیرد؛ شهریار بیش‌تر به نوع «بی‌رونق دانستن مشبهٌ‌به با وجود مشبه» اهمیت می‌دهد؛ هوشنگ ابتهاج، رهی، سایه و امیری «تداعی» را ترجیح می‌دهند؛ اتفاقاً این نوع، در اشعار شهریار از درجه دوم اهمیت برخوردار است. این نکته علاوه بر اهمیت این نوع از تشبیه مضمر نوعی تأثیر و تأثر را نیز می‌رساند. از میان این پنج تن، شهریار بیش‌ترین و امیری فیروزکوهی کم‌ترین تشبیه مضمر را به کار برده‌اند.

شاهنامه به عنوان تاريخ منظوم ايرانيان باستان با هنر داستان‌پردازي حكيم ابوالقاسم فردوسي، هنوز از پس قرن‌ها ايرانيان را مسحور داستان‌هايش مي‌كند. با وجود پژوهش‌هاي بسياري كه در زمينه داستان‌پردازي در شاهنامه صورت گرفته است؛ به دليل گستره وسيع و برخورداري از نكات فني داستان‌پردازي، يكي از جاذبه‌هاي پژوهش در شاهنامه، بررسي عناصر داستاني و قابليت‌هاي نمايشي موجود در آن است. داستان سياوش در شاهنامه، سرگذشت شاهزاده‌اي را به تصوير مي‌كشد كه در زندگاني كوتاهش، درگير توطئه و دسيسه‌هاي اطرافيانش مي‌شود و از اين بحران جز با مرگ رهايي نمي‌يابد. در اين داستان نقش پر رنگ دسيسه در رخ دادن فرجام غم انگيز سياوش به خوبي ديده مي‌شود. مقاله حاضر با شيوه‌اي توصيفي ـ تحليلي، در چارچوب اصول داستان‌پردازي نوين، نقش ويژه عنصر داستاني دسيسه، آنتريگ، را در داستان سياوش بررسي مي‌كند.