پروين اعتصامي، اخلاقيات را از طريق مناظرهها به تصوير ميکشد و با فن مناظره ميان اشيا با يکديگر، به طور فردي و اجتماعي به مسايل اخلاقي ميپردازد. وي در تعاليم انساني خود، انسان را مادرانه به جبه الهي و انساني فرا ميخواند؛ به گونهاي که در تعاليم انساني فردي خود به مولفههاي اخلاقي، همچون تقوي، پاکي، راستي، علم اندورزي، خردورزي، هنرورزي و پرهيز از هوي و هوس و امثالهم توجه دارد و در تعاليم انساني اجتماعي به بيان دردها و رنجهاي اجتماعي ميپردازد. با نگاهي عميق به اشعار وي درمييابيم که تعاليم اجتماعي موجود، حول مسايل اجتماعي آزاديخواهي، انسان دوستي، همدردي با ديگران، حمايت از مردم، تشويق به واقع بيني و تلاش، تعاون و همکاري و حمايت از يتيمان ميگردد؛ در واقع موضوعات اصلي شعر وي جبر يا تقدير، بيان حال توده مردم در برابر استثمارگرايي طبقات اشراف و وضع نابسامان بيوه زنان، سالخوردگان و تهي دستان جامعه است. پروين اعتصامي، بدينسان، آينده را در برابر مخاطبان خود قرار ميدهد؛ همچنين کژيها و کاستيهاي جامعه و قصور آنها نسبت به تعهدات اخلاقي و پيامدهاي آن را به تصوير ميکشد.
این کتاب مجموعه مختصری است از تعالیم زرتشت و نمونهای است از اخلاق ایرانیان باستان که در جزء انتشارات مزدیسنا قرار گرفته است. باب اول و دوم کتاب شرح مختصری است از تعالیم اخلاقی «گاتها» و اثرات آن در سایر قطعات اوستا. قطعات منتخب از گاتها و قطعات دیگر اوستا و ادبیات پهلوی که باب سوم کتاب را شکل میدهد، بهترین شاهد است که آیین زرتشت دارای بلندترین تعالیم اخلاقی است و ایرانیان قدیم دارای دین پاک یکتاپرستی بودهاند. در باب چهارم بعضی عقاید و آراء مورخین و نویسندگان یونان و روم قدیم راجع به اخلاق ایرانیان باستان جمعآوری شده است.
«درد و رنج» به عنوان يكي از وجوه برجسته تراژيك زندگي، از مسایلي است كه هر انساني در زندگي خود با آن روبه روست. اين مساله در هنر و ادبيات به طور عام، و به طور خاص در ادبيات معاصر به ويژه شعر زنان به گونهاي منعكس شده كه بررسي و تحليل آن، نيازمند تحقيق وسيع و جامعي است. موضوع اين مقاله، بررسي اشعار دو شاعر برجسته زن معاصر يعني فروغ فرخزاد و سيمين بهبهاني با توجه به ماهيت، مفهوم و مصاديق مختلف درد و رنج و با تاكيد بر مساله وجودشناسي درد و رنج (انواع، علل و نتايج آن) است. نويسندگان در اين پژوهش ضمن اشاره به ماهيت و نتايج درد و رنج به مقايسه جنبههاي وجودشناسي درد و رنج در اشعار اين دو شاعر ميپردازند؛ گفتني است زمينه اصلي بحث، تمرکز بر فلسفه وجودي درد و رنج در حوزههاي انواع درد و رنج، علل درد و رنج و راههاي رهايي از آن است.
پیوند بسیار کهن ملتهای عرب و ایران باعث شده که زبان فرهنگ و ادبیات عرب و فارسی در تعامل گسترده با یکدیگر قرار گیرند و در عرصههای فرهنگی به ویژه فرهنگ عامه نمود یافته است. تلاشهایی که در زمینه ادبیات تطبیقی صورت گرفته بسیار ناچیز است. از اینرو با بررسی مضمون فقر در اشعار معروف رصافی و پروین اعتصامی پژوهشهایی تطبیقی در ادبیات عربی و فارسی صورت گرفته است. رصافی به دلیل آگاهی به مسائل جامعه به ویژه فقر توجه خاصی نشان داده و حاکمان جامعه عامل را عامل فقر میداند و همچنین پروین اعتصامی نیز سهلانگاری حاکمان را باعث پیدایش فقر جامعه میداند. اما به خاطر زن بودنش کمتر مورد پذیرش جامعه قرار گرفته اما مانند رصافی یتیمان، بیوهزنان و مستمندان جامعه را مورد ترحم قرار میدهد.
ادوارد یونگ شاعر انگلیسی اواخر قرن هفدهم در اثر معروف خود با عنوان تفکراتِ شبانه تصویری غریبانه از صحنه مرگِ همسرش ارائه میهد. آلفرد دو موسه، شاعرِ فرانسوی قرنِ نوزدهم در سرودنِ مجموعه شعری اش با عنوان شبها از ادوراد یونگ الهام میپذیرد. او شب را تنها شاهد روزگار غمزدهاش در نظر میگیرد و الهههای شعر را برای التیامِ دردِ فراقش از ژرژ ساند به یاری میطلبد. در این مقاله در نظر داریم این دو مجموعه شعری را باهم مقایسه کنیم.