کتابخانه مجازی ادبیات

ابوزید عبدالرحمن بن محمد بن خلدون حَضرَمی (۸۰۸–۷۳۲ ه‍.ق. تونس)(تولد ۲۷ مه۱۳۳۲ - درگذشت ۱۹ مارس ۱۴۰۶)معروف به «ابن خلدون» تاریخ‌نگار، جامعه‌شناس، مردم‌شناس و سیاست‌مدار عرب مسلمان است. وی را از پیشگامان تاریخ‌نگاری به شیوه ی علمی و از پیشگامان علم جامعه‌شناسی می‌دانند که حدود ۴۰۰ سال پیش از اگوست کنت - موسس علمی به نام جامعه‌شناسی (به فرانسوی: La sociologie) برای این علم تلاش کرده است. ابن‌خلدون این علم جدید را عمران نام نهاد. عبدالرحمن آموزش‌های آغازین را را نزد پدرش فراگرفت و سپس نزد علمای تونسی قرآن و تفسیر، فقه، حدیث، علم رجال، تاریخ، فن شعر، فلسفه و منطق آموخت. او در دربار چند امیر در مراکش و اندلس (جنوب اسپانیا) به کار سیاسی پرداخت اما در ۴۲ سالگی به نگارش کتابی پیرامون تاریخ جهان رو آورد که مقدمه ی آن بیش از خود کتاب شناخته شده‌است. این کتاب تاریخی موسوم به «العبر و دیوان المبتداء و الخبر فی ایام العرب و العجم و البربر» در هفت جلد به دلیل سبک بدیع و نگرش نوینش، توجهات بسیاری را به خود جلب داشت و از دلایل اصلی شهرت وی است. کتاب او با نام «مقدمه ی ابن خلدون» در ایران شهرت دارد و توسط محمد پروین گنابادی به فارسی ترجمه شده‌است. او به عنوان بزرگ ترین اندیشمند شرق شناخته می‌شود. در کتاب مقدمه، وی از تکرار تاریخ در یک چرخه شش نسلی سخن گفته. این چرخه از آغاز یک اجتماع با تکیه بر کشاورزی سپس فنون آغاز می‌شود. در آخرین مرحله اجتماع چنان قدرتمند می‌شود که مردم آن به هنر و موسیقی روی می‌آورند و پس از آن مردم از فرط امنیت و بی‌نیازی تعصب خود را نسبت به جامعه از دست می‌دهند تا اینکه قوم دیگری آن جامعه را از خارج فتح می‌کند و در اینجا تاریخ بر همین منوال تکرار می‌شود. او برای مثال می‌گوید که ایرانیان از عرب ها شکست خوردند، عرب ها از ترکان سلجوقی و ترکان نیز از مغول ها شکست خوردند. اگرچه عقاید ابن خلدون تحت تأثیر افکار افلاطون و به خصوص سیاست ارسطو است اما این دانشمند توانسته با بهره گیری از اندیشه یونانی و با نگاه ژرف و تجربه طولانی خویش به عنوان سیاست‌مداری کارکشته، تئوری‌های نوین جامعه‌شناسی خود را توسعه دهد. از ابن خلدون به عنوان بنیانگذار علم تاریخ هم یاد می‌شود. او در همین کتاب برای نخستین بار شیوه‌هایی علمی برای استخراج حقیقت از منابع دست اول را طراحی کرده‌است. اثر معروف دیگر او کتاب العبر است. در کتاب پژوهشی در اندیشه های ابن خلدون، نویسنده سعی دارد ضمن طرح نظرات ابن خلدون پیرامون جامعه و پدیده های اجتماعی، شرح و تفسیری نیز پیرامون مباحث مطروحه داشته باشد و این نقطه ی مثبت این اثر می باشد که صرفا سرفصل های مباحث مقدمه را بدون کاستن و یا افزودن چیزی به رشته ی تحریر در نیاورده بلکه نظرات و باورهای خود را نیز بر مباحث و مطالب کتاب و یا به تعبیری نظرات ابن خلدون افزوده است. سعی نویسنده این است که ضمن کمک گرفتن از نظرات ابن خلدون، خود نیز بر این مجموع نظرات چیزی بیفزاید تا برای خواننده قابل استفاده باشد. فهرست؛ فصل اول: زندگی و محیط ابن خلدون، فصل دوم: ابن خلدون در عرصه فلسفه و روش علمی و چگونگی آن ها پیش و پس از وی، فصل سوم: نتیجه گیری، فصل چهارم: جامعه شناسی پیش از ابن خلدون، فصل پنجم: نتیجه گیری، فصل ششم: فصل تاریخ پیش از ابن خلدونم، فصل هفتم: فلسفه تاریخ پس از ابن خلدون و فصل هشتم: تبیین جهان بینی ابن خلدون. این کتاب به قلم دکتر محمدعلی شیخ نگاشته شده و در سال 1371 توسط انتشارات دانشگاه شهید بهشتی منتشر شده است.