این پژوهش ضمن بررسی اجمالی مکتب فرمالیسم و دیدگاههای نظریهپردازان آن درباره اصول تحلیل متن، الگوی ریختشناسی ولادیمیر پراپ را که هم اکنون زیربنای اصلی بسیاری از الگوهای تحلیل ساختاری، ریختشناسی و روایتشناسی را تشکیل میدهد، تشریح مینماید. الگوی پراپ بر «کارکرد» یا عمل شخصیتی استوار است و اجزای یک داستان با توجه به کارکرد هر شخصیت و حوزه عمل او مشخص میگردد. پس از تبیین الگوی پراپ و تعریف حرکت در داستان و نحوه ترکیب آنها از دیدگاه او، نمونههایی از حکایتهای هزار و یک شب مورد بررسی قرار گرفته و نمودارهای مربوط به ساختار متن و حرکتهای داستان ترسیم شده است. این پژوهش نشان میدهد که الگوی پراپ بر افسانههای هزار و یک شب قابل انطباق بوده و داستانهای هزار و یک شب از انواع مختلف روشهای ترکیب حرکتهای داستانی بهره منداست.
مولف کتاب در مقدمه خود درباره کتاب میگوید: با توکل به خدا مجموعه هفت جلدی را آغاز نمودم که در این هفت جلد شرح سلوک به مبداء و طی طریق هایم را با زبان بیزبانی بیان کردهام. در این هفت جلد شرح مشاهداتی را که در سیر الی الله در زیر نظر اساتید عرفان گذراندهام را آوردهام تا سالکان کوی حق که در ابتدای راه هستند بدانند که به چیزی باید عنایت داشته باشند. نگارنده کتاب پیدا شدن در خود مهران سلگی است و توسط نشر دانشگاه در سال 1375 منتشر شده است.
کتاب هزارویکشب از بزرگترین یادمانهای ادبی فرهنگ اسلامی است که از بسیاری جهات همچون جامعهشناختی، مردمشناختی، روانشناختی و .... نمایشگر معتقدات و آداب و رسوم و باورهای مردمی و اساطیری جوامع عرب و اسلامی در دوران دراز بوده است و بهویژه از مهمترین و دلپسندترین منابع برای شناخت بینش آن جماعات از کار عشق و عاشقی و مهر و مهرکاری است. درباره مدخل این کتاب، یعنی داستان شهرزاد و شهریار پژوهشهای کمتری صورت گرفته است؛ چنانکه گویی شخصیتهای رنگارنگ قصهها، شخص شهرزاد و سرگذشتش را در سایه انداخته است. نویسنده در این کتاب به بررسی این داستان پرداخته است.
«مکان» يکي از عناصر اصلي تشکيلدهنده ساختار هر داستان کوتاه و بلند است که به گونهاي در آن خودنمايي ميکند. نقد هر داستان بدون در نظر گرفتن اين عنصر اساسي، بيارزش و ناقص خواهد بود. مطالعه عنصر مکان در ابداعات داستاني در عرصه نقد ادبي ما بسيار نادر و اندک بوده است و منبع قابل ذکري به زبان فارسي در اين زمينه يافت نميشود، بنابراين در اين مقاله کوشش شده است که مقدمهاي نظري براي مطالعه عنصر مکان ارایه شود و در اين راه عمدتا از منابع غير فارسي استفاده شده است. هدف نهايي اين تلاش، اين است که انگيزهاي براي مطالعه عنصر مکان و کمکي در جهت بررسيهاي زيباييشناختي بيشتردر مورد آن باشد. بدين سبب اين مقاله کاملا مختصر و عاري از مثالهاي تطبيقي است تا مخاطبان و علاقهمندان عرصه رمان، بتوانند آن را مبنايي براي مطالعات خود در اين عرصه قرار دهند.
«سيلان ذهن» يکي از روشهاي نو روايت داستان است که بطور ويژه در سده اخير مورد توجه و اقبال داستاننويسان واقع شده است. اين روش در حال حاضر، يکي از مهمترين روشهاي روايت داستانها و رمانهاي روانشناختي است اما برخلاف تصوري که ممکن است در برخي خوانندگان مقاله ايجاد شود اين روش با روشهاي «نجواي درون» و «تحليل رواني» متفاوت است. در واقع نخستين شکل داستانهاي روانشناختي يا سرآغاز ظهور چنين داستانهايي در قالب «نجواي درون» بوده که اين البته بتدريج گسترش يافته و در داستان و رمان مدرن به صورت روش مورد بحث ما در آمده است. در اين مقاله تلاش ميشود تا ضمن تعريف دقيق اين تکنيک، روشها و ويژگيهاي مختلف آن و نيز پايهها و اصول روانشناختي آن به علاقهمندان تقديم شود.