کتابخانه مجازی ادبیات

منظومه‌هاي عاشقانه فارسي به عنوان متوني که در گذر قرن‌ها سروده شده‌اند، خصايص و عناصر مشترکي دارند که با بررسي ساختاري اين اشتراکات، مي‌توان روابط بينامتني آنها را تحليل کرد. در اين مقاله تلاش بر آن است که ضمن ارائه توصيفي از صحنه‌هاي وداع دل‌دادگان، به گفتمان مشترک اين متون دست يابيم، چه اين که گفت وگومندي و بن‌مايه اساسي اين متون عشق است و همين زمينه بنيادين، کارکردي مشترک به مرگ دل دادگان بخشيده است. بر پايه نظريه مناسبات بينامتني، متوني که موضوع مشترک دارند، در دوره‌هاي تاريخي مختلف به يک ديگر مربوطند و تصاوير، توصيفات و انديشه‌هاي شاعرانه‌شان، از زباني مشترک گرفته شده، حتي اگر در بدو امر بديع و متفاوت به نظر آيند. اين زبان مشترک، اساس و منطق گفت وگو و زيستن در همان زمينه است. به عبارتي زبان عشق اقتضا مي‌کند که صحنه‌هاي وداع، داراي زبان و فضايي مشترک باشند، هرچند در هر کدام از آنها به تناسب داستان و رابطه عاشق و معشوق، تفاوت‌هايي بروز مي‌کند. در جايي دل‌داده‌اي پس از مرگ معشوق آن قدر بر مزارش مي‌ماند و مي‌گريد که جان مي‌دهد و در جاي ديگر، با خنجري سينه خود را مي‌شکافد. چنين است که در بررسي صحنه‌هاي وداع به گفتمان مرگ هم زمان عاشق و معشوق مي‌رسيم. آن چه اهميت دارد، تلخي و دشواري جدايي ست که دل دادگان آن را برنمي‌تابند و در اندک زماني پس از ديگري با زندگي وداع مي‌کنند و به گفت وگوي عشق پايان مي‌دهند.