سیدمحمد نوربخش در قرن نهم هجری در خراسان دیده به جهان گشود. او که از کودکی اشتیاق فراوانی به یادگیری داشت در جوانی و پس از بهره مندی از محضر شخصیت های علمی حوزه علمیه خراسان، از شخصیت های گرانقدری چون علامه حلی و پس از آن علامه شیرازی نیز کسب فیض نمود. پس از آن به حضور خواجه اسحاق ختلانی رسید و قدم در راه عرفان گذارد و در این مسیر چندان جلو رفت که از پیر و مراد خویش لقب نوربخش را دریافت نمود. مبارزات سیاسی و اعتراض به حکومت شاهرخ تیموری گوشه ای دیگر از فعالیت های سید نوربخش است که در همین خصوص عده ای ظهور نوربخش را نوعی نهضت تشیع دانسته اند که در نشر تشیع تاثیر عمده ای داشته است. پس از سرکوب این اقدامات سیاسی به دست حکومت، سید به هرات و پس از آن به شیراز تبعید گشت. از امیر سید محمد نوربخش مکتوبات، رسالات و تعدادی غزل و مثنوی پراکنده بر جای مانده است. مباحث رساله حاضر که به همت حسین حیدرخانی مشتاق علی از روی نسخه ای محفوظ در کتابخانه امیر همدان تنظیم گشته است، به مراحل سلوک و لطائف و ظرائف بی شمار دیگر می پردازد.
این کتاب در دو جلد است و جلد نخست را چند بخش پدید آورده است. بخش یکم از پیدایش تصوف در جهان اسلام سخن میگوید. بخش دوم به سیر تصوف بعد از اسلام میپردازد و بخش سوم از صوفیان و عارفان نامآور گفتگو میکند. بخش چهارم از نام و نشان فرقهها و گروههای صوفیان در جهان اسلام سخن میراند. بخش پنجم نیز گفتارهایی درباره بسیاری از مکاتب پرآوازه تصوف دارد و نگاهی گذرا به هر یک از آنها میافکند. در جلد دوم نیز نخست بخش پنجم جلد اول کامل شده است. سپس در بخش ششم به اصطلاحات صوفیان پرداخته شده و در ادامه پیدایش خانقاه، خانقاه و جانشینهای آن، خانقاه در کشورهای مختلف و خانقاه و خانقاهنشینی مباحثی هستند که بررسی شدهاند. واپسین بخش این جلد نیز درباره تصوف از دیدگاه بزرگان اسلام سخن میگوید.
در این کتاب وقایع و حوادثی بیان شده که برای نگارنده یا دوستان او روی داده است. موضوع این وقایع بیشتر ملاقات انسانها با فرشتگان و ارتباط با عالم غیب است .نویسنده ضمن بیان این وقایع کوشیده است به سوالهای مربوط به این موضوع پاسخ گوید .برخی از سوالات بدین قرار است: آیا فرشتگان حقیقت دارند؟ آنها چه شکل و قیافهای دارند؟ چرا در همه فرهنگها و تمدنها، افسانهها واسطورهها وجود دارند؟ آنها در برابر چه کسانی ظاهر میشوند؟ و چرا کودکان بیشتر از بزرگسالان قادر به دیدن آنها هستند؟
عارف ربانی میرزا محمد حسین کرمانی ملقب به رونق علی فرزند محمد کاظم در بم به دنیا آمد. پس از تحصیل علوم، در پی کمالات معنوی به شاگردی نور علیشاه در آمد و با مجاهده در این راه به مقام خلافت نایل شد. بزرگانی مانند مظفر علیشاه و نظام علیشاه تحت تربیت او به مقامات عالیه رسیدند. از آثار رونق شاه می توان دیوان اشعار مرآت المحققین، غرایب و مقداری از جنات الوصال را نام برد. مولف ریاض العارفین تاریخ فوت او را 1225هجری ذکر کرده اما از روی اشعاری که بر سر مزارش حک شده سال تاریخ وفات او 1230هجری تصریح شده است. کتاب غرایب منظومه ای عرفانی در شرح حال مشتاقعلی است. رونق علیشاه کرمانی زندگی نامه مشتاق را که خود به تحریر در آورده بود، با کسب اجازه از وی، به نظم در آورد. این کتاب، با تصحیح و مقدمه دکتر جواد نور بخش در سال 1352شمسی توسط چاپ فردوسی در تهران به زیور طبع آراسته شد.