در مقاله حاضر مضمون اشعار عاشقانه در شعر معاصر تاجيکستان مورد بررسي قرار گرفته است. از آنجا که شعر معاصر تاجيکستان در محدوده تاريخي 1917م. از زمان انقلاب اکتبر روسيه تا قبل از فرو پاشي آن و استقلال تاجيکستان در 1991م. در زمره آثار مکتب رئاليسم سوسياليستي قرار ميگيرد، مضامين شعري آن از جمله عاشقانههاي شعر تاجيک نيز تحت تاثير ديدگاههاي سوسياليستي است. بدين ترتيب عاشقانههاي مکتب رئاليسم سوسياليستي، عاشقانههايي سوسياليستي و سياسي اجتماعي به شمار ميرود. در واقع در دوره مذکور عشق، گويي تنها بهانهاي براي بيان رسالت حزبي شاعر سوسياليست است و محبوبي که از سوي شاعر کمونيست اين دوره مورد ستايش قرار ميگيرد نه تنها زني سنتي به شمار نميرود ،بلکه خود در فعاليتهاي سياسي اجتماعي البته در تاييد سياستهاي حاکم گام برميدارد. در عاشقانههاي مورد بحث آنچه از معشوق ستودني است، زيباييهاي ظاهري او نيست بلکه تلاش او در صنعت و کار است که البته اين دو از اصول سوسياليسم به شمار ميرود. همه موارد فوق با کاوش در برجستهترين نمونههاي شعري از شاعران دوره شوروي تاجيک بررسي شده است.
لایق شیرعلی از سرآمدان شعر معاصر تاجیکستان است که بین سالهای دهه شصت و هفتاد قالبهای بهاصطلاح «کهنهشدة» غزل و رباعی را احیا کرد. رودکی یکی از مهمترین شاعرانی است که لایق از اشعار او بهرههای فراوان جسته است؛ تا آنجا که میتوان گفت روح پدر شعر فارسی، استاد رودکی، در کالبد اشعار او احیا شده است. این اثرپذیری در جنبههای مختلفی صورت پذیرفته که مهمترین آن بازتاب حوادث تاریخی مربوط به زندگی رودکی است. بازتاب این حوادث در شعر لایق به سه صورت مشاهده میشود که عبارتاند از: ۱. انعکاس برخی مرحلهای زندگی و جزئیات روزگار کودکی؛ ۲. کاربست کلمات و ترکیبات استفادهشده در شعر رودکی؛ ۳. یادکرد نامهای بخارا، پنجرود و سمرقند در ردیف نام رودکی؛ ۴. اشاره صریح به اشعار رودکی؛ ۵. تضمین اشعار رودکی؛ ۶. اشعاری که صدای رودکی را از قعر عصرها به گوش وارثان میرساند. در مقاله حاضر موارد مذکور با ذکر شاهدمثالهایی از هردو شاعر تبیین و بررسی است
قسمت اول این مقاله بترجمه کاوه دهگان در شماره گذشته چاپ شد. اینک قسمت دوم آن را که دوست ما «ا. نوآئین» ترجمه کرده است از نظر خوانندگان میگذارنیم. رئالیسم سوسیالیستی بر این اصل مبتنی است که کار قدرتی خلاقه دارد و هنر منزله بسط و انعکاس خلاقیت کار است. این هر دو بطور مستقیم یا غیرمستقیم مناسبات متغیر اجتماعی را منعکس میکنند و در آن مؤثر میافتند. گورکی با این واقعیت اشاره کرد که در گذشته عمیقترین و هنرمندانهترین تیپهای قهرمان از فولکلور یعنی روایات زبانی مردم فعال عادی پدید آمده است.