کتابخانه مجازی ادبیات

یکی از راه‌های تحلیل آثار پدید آمده در گستره ادبیات پایداری کودک، بررسی خواننده نهفته در این آثار است. چمبرز بر این باور است که برای بازشناخت این خواننده، نیازمند روشی هستیم که در داستان‌های کودک و نوجوان، کودک را در مقام «خواننده» به رسمیت شناسد. با توجه به اهمیت این رویکرد و تازگی آن در مطالعه ادبیات کودک ایران، در این پژوهش کوشش شده تا سه اثر داستانی احمد اکبرپور در گستره ادب پایداری (اگر من خلبان بودم، شب به خیر فرمانده و قاب آسمانی) بر پایه دیدگاه چمبرز بررسی شود. چمبرز روش پیشنهادی خود را برای بررسی نگرش نویسنده به خواننده نهفته در متن، در چهار محور عرضه می‌کند: سبک نوشته، زاویه دید، طرفداری و شکاف‌های گویا. به کمک این چارچوب، می‌توان به چند نکته محوری زیر پی‌برد: ویژگی‌های خواننده نهفته در آثار یاد شده، نگرش آگاهانه یا ناآگاهانه نویسنده به کودک و نوجوان (کودک به عنوان بزرگسالی ناقص یا مانند موجودی با کیستی و زیست جهان مستقل) و سرانجام، دلایل مورد توجه قرار گرفتن برخی آثار از سوی مخاطبان. یافته‌های پژوهش نشان داد که این نویسنده کوشیده است تا با نزدیک‌شدن به دنیای متفاوت کودکی، تجربه‌هایی تازه از جنگ و دفاع مقدس به تصویر بکشد و با شرکت دادن کودکان در حوادث داستان و همراه‌شدن با آنان، فضایی فراهم آورد که کودک خود را تا حدی در آفرینش داستان سهیم بداند این مخاطب حتی می‌تواند در حوادث مربوط به جنگ نقشی تاثیرگذار داشته باشد.

اندیشه خواننده نهفته یا درون کتاب، بر پایه این نگرش شکل گرفته که برای گفتن یک چیز، دو فرد لازم است و نویسنده یا مؤلف، برای آشکار ساختن معنای مورد نظر، روابطی را در اثر خود با خواننده ایجاد می‌کند. ایدن چمبرز بر این باور است که برای یافتن این خواننده، که او خواننده «نهفته»اش می‌خواند به روشی نیاز است که در داستان‌های کودک و نوجوان، کودک را در مقام خواننده به شمار آورد و او را در درون کتاب جای دهد. از همین رو، چمبرز روش پیشنهادی خود را برای این کار ارائه می‌دهد. از دیگرسو منتقدان ادبیات کودک در چند سال گذشته، به آثار داستانی احمد اکبرپور، توجهی ویژه داشته‌اند و کودکان و نوجوانان نیز از این آثار استقبال کرده‌اند. از همین رو، این پژوهش بر آن است تا بر پایه نظریه چمبرز، سه اثر داستانی اکبرپور را بررسی کند و خواننده درون این داستان‌ها را آشکار سازد.

این پژوهش برآن است تا بر پایه نظریه‌ «خواننده‌ نهفته در متن» از ایدن چمبرز، دو داستان از تازه‌ترین آثار‌ احمدرضا احمدی،‌ پروانه روی بالش من به خواب رفته بود و دخترک، ماهی، تنهایی را بررسی کند. چمبرز، برای شناخت خواننده نهفته و ویژگی‌های او، بررسی چهار عنصر سبک، زاویه دید، طرفداری و شکاف‌های گویا را پیشنهاد می‌کند؛ عناصری که در کتاب‌های کودک اهمیت بسیار دارند و نویسنده به یاری آن‌ها می‌تواند با خواننده ارتباط برقرار کند و او را به درون متن فرا‌بخواند. یافته‌های پژوهش نشان داد، خوانندگان نهفته‌ی آثار احمدی، کودکانی اندیشمند و توانا با تخیلی ناب و روحی کنجکاو هستند که می‌توانند از زیبایی‌های متن لذت ببرند و به کشف مفاهیم نهفته در آن بپردازند. هم‌چنین عمق و ژرفای آثار او می‌تواند نوجوانان و بزرگ‌سالان را نیز به خواندن داستان‌های او بر‌انگیزد و لذت مخاطبان سنین دیگر را به دنبال آورد.

این کتاب دربردارنده مقالات "هم‌اندیشی زبان و ادبیات فارسی در سده‌ نهم" است که به اهتمام دانشگاه هرمزگان برگزار گردید. برخی از مقالات عبارت‌اند از: "تمثیل و داستان در عقل و عشق صائن الدین اصفهانی/ صابر امامی"، "مراثی جامی و جایگاه آن در ادب غنایی قرن دهم/ نصرالله امامی"، "نقد عناصر قصه در قرن نهم هجری/ محسن ذوالفقاری"، "همگامی ادبیات با هنر در سده‌ دهم هجری/ ابوالقاسم رادفر"، "جامی، شاعر معترض اجتماعی/ سهیلا صارمی"، "آسیب‌شناسی تعریف انسان در قرن نهم با نگاهی با شعر جامی/ مصطفی صدیقی"، "معماپردازانی در قرن نهم/ محمدرضا عمران‌پور"، "ویژگی‌های زبانی متون تاریخی در سده‌ نهم/ محمد فضیلت"، "مهم‌ترین تذکره‌ عرفانی سده‌ نهم/ رحیم کوشش"، "شعر بازاری در قرن نهم با رویکردی به جامعه‌شناسی تاریخی و ادبی/ مصطفی ندیم" و "انعکاس جلوه‌های اجتماعی، فرهنگی در هفت اورنگ جامی/ حسین نوین".