بر پايه انديشههاي کارل گوستاو يونگ، روانشناس سوئيسي، «ناخودآگاه جمعي» ميراثي است بازمانده از دورههاي نخستين نياکان بشر که در ذهن آنان وجود داشته است. در اين ناخودآگاه جمعي، «تصاوير ازلي» و مفاهيم مشترک جهاني وجود دارند که يونگ آنها را «کهن الگو» مينامد. مهمترين کهن الگوها از نظر او عبارتند از: سايه، نقاب، خود، آنيما، آنيموس، پير خرد و تولد دوباره. آنيما شايد مهمترين اين کهن الگوها باشد که حضور آن را در بسياري از آثار ادبي از جمله هفتپيکر نظامي که مجموعهاي از افسانههاي عاشقانه و خيالانگيز است، ميتوان مشاهده کرد. در پژوهش حاضر به بررسي تاثير کهنالگوي آنيما در افسانههاي هفتپيکر پرداخته شده است. نتايج اين پژوهش نشان ميدهد که هفتپيکر بستر مناسبي براي تجلي کهنالگوي آنيما است که در روياهاي شيرين و کابوسهاي تلخ افسانههاي آن به شيوهاي نمادين حضور دارد. ميتوان گفت که کاربرد ويژگيهاي زنانه در شعر نظامي، يکي از تاثيرات مهم آنيما در شعر او است. آنيما همان واقعيت ژرفي است که در موقعيتهاي گوناگون بر رفتار و حالات شاعر تاثير ميگذارد تا او را به پختگي و کمال برساند.
چون پایه این دفتر بر تلاشی "نمادین" است و خواست انجامین: نمودن "نماد" است نه شکافتن آن، و نمایش راز است نه گشایش آن، و این دفتر، نه از پی پزوهش در آثار نظامی است که برای نمایش "نماد" است، تا برانگیزاننده اندیشه پژوهشگران گردد از این رو باز نمودن نکته هایی اجتماعی، بایسته می نماید. نکته در خور نگاه اینست که: بیشتر پژوهشگران روزگار ما، جهان و رویدادهای گذشته را با ترازوی قرن نوزدهم و بیستم می سنجند و با حال و کار گذشتگان، از این دریچه نگاه می کنند و به ناچار همه می لغزند و لغزیده اند و سبب گمرهی های فراوان نسلهای جوان روزگار ما شده اند. اگر به این نکته توجه داشته باشیم و هر پدیده را با ترازوی زمان خودش بسنجیم، کهر بهنجار انجام داده این و جدول ارزشهای ویژه ای برایمان پدیدار می گردد. خردمندانی چون نظامی، در دل تاریکی زیسته اند و با تلاشی پیکارگونه روزنه هایی به سوی روشنایی باز کرده اند. گاه در میان سخنانشان بدسگالیهایی به چشم می خورد که هول انگیز است و اگر با چشم باز و با شناخت روزگار آنان و با ترازوی زمانشان، آنها را ننگریم و نسنجیم درباره آنان ستمکارانه داوری کرده ایم...
در این کتاب سعی شده است به این ارتباط پرداخته و در دو بخش ادبی و هنری مورد بحث و بررسی قرار گیرد. با توجه به اینکه بحث اصلی درباره هفت خان رستم می باشد. بعد از معرفی شاهنامه صحبت را به بررسی حماسه و اسطوره کشانیده و سپس به بیان چگونگی حماسه هفت خان رستم پرداخته و در انتهای این بخش ویژگیهای تصویری شاهنامه مورد بررسی اجمالی قرار داده شده است. در بخش دوم کتاب با مقدمه صورنگاری اولین شاهنامه ها به ویژگی های نگارگری ایرانی و ارتباط آن با ادبیات پرداخته و بالاخره در انتها در سه بخش به بررسی مکاتب هنر ایران یعنی مصور سازی شاهنامه، نقاشی روی کاشی، نقاشی قهوه خانه ای و تحلیل تعدادی از آثار باقی مانده پرداخته و سرانجام با آوردن تصاویر موجود نتیجه¬گیری شده است. در بحث تحلیل آثار، در بعضی موارد با توجه به مفصل بودن توضیح و تفسیر هر مکتب و ارتباط تحلیل های کلی آن با تفسیر تصویر از اضافه گویی در تحلیل شخصی درباره برخی از تصاویر خودداری شده است