کتابخانه مجازی ادبیات

مجموعه حاضر مشتمل بر مقالاتی از نگارنده درباره راز سعادت و جاودانگی انسان است که عمدتا بهره‌گیری از مطالب علمی، دینی و ادبی نگاشته شده‌اند .برخی از مقالات از این قرارند" :در مقوله شناخت"، "بار امانت"، "راز هستی"، "علم آزاد و علم در بند"، "غم زبان"، "پرواز به ابدیت"، "غم عشق "و "انسانم آرزو است ."مقالات یاد شده از سال 1370به بعد به تدریج در روزنامه اطلاعات چاپ شده است .

میرچا الیاده استاد بزرگ ادیان تطبیقی جهان در این کتاب، متون و روایات دینی را از سراسر جهان گردآوری و برحسب موضوع طبقه‌بندی و به دانشجویان و علاقمندان تاریخ ادیان جهان و مطالعات دینی عرضه کرده است. این مجلد به موضوع مرگ، زندگی پس از مرگ و رستاخیز آخرت اختصاص یافته و بخش‌های مختلفی همچون خدایان در دنیای زیرین، مرگ و وضعیت میانه به روایت اوپانیشادها و متون بودایی، مراسم و آیین‌های تدفین در ملل مختلف، اعتقادات ملل باستانی درباره مرگ و بی‌مرگی یا جاودانگی، انواع بهشت‌ها و سرانجام بحث مفصلی درباره رستاخیز به اعتقاد اقوام و ادیان مختلف را دربر می‌گیرد.

کنایه، یکی از شگردهای بیان غیرمستقیم و تصویرساز هنری و از عناصر چهارگانه فنّ بیان است که از نظر لفظ و معنای ظاهری، در محور همنشینی و از نظر معنای پوشیده و دور، در محور جانشینی کلام قرار دارد. در حقیقت اوج غرابت و زیبایی واقعی هر کنایه، همانند هر تصویر خیالی دیگر در تازگی آن است. برخی از کنایه‌ها به دلیل استعمال بیش از حد، در شمار کنایه‌های قاموسی درآمده‌اند و معنایی تثبیت شده و مشخّص دارند. در شعر نیما هم کنایه‌های قاموسی و سنّتی وجود دارد و هم کنایه‌های ابداعی و تازه. کنایه‌های قاموسی، بیشتر در شعرهای سنّتی و نیمه سنّتی او به چشم می‌خورد و کنایه‌های ابداعی، در اشعار نو و نیمایی وی. البتّه نیما یوشیج، گاه در معنی و مفهوم برخی از کنایه‌های قاموسی و سنّتی تصرّف کرده و متناسب با بافت و زمینه شعر، معنایی غیر از معنای قاموسی و تثبیت شده آن را اراده نموده است. در این مقاله که بر روی تمام اشعار نیما، چه سنّتی و نیمه سنّتی و چه نیمایی صورت گرفته، کنایات شعر وی استخراج و دسته‌بندی شده و به نوآوری‌ها و ابداعات او در این خصوص اشاره گردیده است.

مجاز مرسل يکي از عوامل ابهام‌آفرين در کلام ادبي است. ياکوبسن در بحث خود از قطب‌هاي مجازي و استعاري زبان، مجاز را روند جايگزيني بر اصل مجاورت مي‌داند و آن را از ويژگي‌هاي بارز نثر به حساب مي‌آورد. در حالي که مجاز در کلام ادبي، به ويژه شعر معاصر، به دليل پیوندها و علاقه‌های تازه‌ای که شاعر بین معنی حقیقی و مجازی ایجاد می‌کند، عنصری بلاغی محسوب مي‌شود. چون مجاز مرسل بر اساس تداعي مجاورت شکل مي‌گيرد، به‌زودي بازشناخته مي‌شود و تک‌معنايي است، از اين‌رو درجه ابهام آن نسبت به ساير مقوله‌های مجازی زبان کمتر است. شاید به همین دلیل است که کاربرد آن در شعر معاصر اندک بوده و شاعران معاصر چندان تمایلی به استفاده از آن در شعر خود ندارند. منتها در همين موارد معدود، گاه به نوآوري‌ها و ابتکاراتي دست زده‌اند که نمودار گزينش و ترکيب شاعر از امکانات متعدد زباني و بيانگر سبک خاص و نشان‌دهنده ميزان تقليد يا نوآوري آنها در اين حوزه بلاغي است. در اين مقاله که به شيوه توصيفي - تحليلي بر روي شعر چهار تن از شاعران معاصر (نيما يوشيج، اخوان ثالث، سهراب سپهري و فروغ فرخزاد) صورت گرفته، برآنيم ضمن بررسي مجاز مرسل و نقش آن در ايجاد ابهام هنري به تجزيه و تحليل ابهام‌هاي حاصل از اين مقوله ادبي بپردازيم.