کتابخانه مجازی ادبیات

کتاب اساطیر یونان اثری است از ف. ژیران به ترجمه دکتر ابوالقاسم اسماعیل پور و چاپ انتشارات مکتوب. کتاب حاضر به معرفی اسطوره های یونانی که موجوداتی فرازمینی با ویژگی های شگفت آور بودند می پردازد و تحلیلی از تاثیراتی که این اسطوره ها بر فرهنگ بشری و ادب و هنر یونان و جهان برجای گذاشته اند ارائه می دهد. “اساطیر یونان” مطالبی درباره چگونگی پیدایش ایزدان و اطلاعاتی پیرامون ایزدان زمین، ایزدان قهرمان و اسطوره هایی چون آتنا، هرا، آپولن، هرمس، آرس، آفرودیت، پوزئیدون، ایزدبانوی جهان زیرین و… در اختیار می گذارد و داستان ها و افسانه هایی را که پیرامون آن ها وجود دارد ارائه می دهد.

رامایانا، صحیفه مقدس هندوان شمرده می‌شود. همان‌طور که در خانه هر ایرانی، یک مجلد از دیوان حافظ وجود دارد، خانه هیچ هندو مسلکی نیست که نتوان کتاب رامایانا، یا نقش و نگاری از این اسطوره را در آن مشاهده کرد. این کتاب برای هندوها، هم به منزله اثری آسمانی و مقدس محسوب شده و هم اثری ادبی و عاشقانه و در عین حال اخلاقی، که بیانگر تاریخ و تمدن هند باستان است و دربردارنده شکوه حماسه‌های این دیار در هزاران سال پیش. ترجمه منظوم فارسی ملا مسیح پانی‌پتی از این شاهکار، خود شاهکار دیگری بوده که شایسته معرفی به جامعه ادبی جهان، بویژه فارسی زبانان است. رامایانا، داستانِ عشق رام و سیتا در ادبیات هند همان قدر ارج و شهرت دارد که لیلی و مجنون در ادب عرب و فرهاد و شیرین در ادب پارسی. حتی اگر بیشتر دقیق شویم، در می‌یابیم که اشتهار و ارزشِ این قصه، بسی بیشتر از همتایان ایرانی و عربی خویش است.

ساختارگرایی یکی از رایج¬ترین و دیرپاترین مکتب¬های روایت‌شناسی است. این دیدگاه به پیروی از زبانشناسی پایه‌ریزی شد؛ و در پی تدوین دستور زبان داستان بود تا بتواند ساختار روایت¬های پایه(هسته) را توضیح دهد. بر اساس نظر گریماس(A.J.Greimas) هر داستان از تعدادی پی¬رفت و هر پی¬رفت از تعدادی الگوی کنش تشکیل شده است. مرزبان¬نامه یکی از آثار تمثیلی زبان فارسی است که سعدالدین وراوینی در اوایل قرن هفتم آن را از زبان طبری کهن به نثر فنی فارسی و به شیوه کلیله و دمنه ترجمه کرده است. ساختار منسجم و جنبه‌های روایی این اثر، سبب شده است که بتوان آن را از چشم¬انداز نظریه-های نقد ادبی بازخوانی کرد. ازاینروی، کنش¬های( action) دو حکایت کنشگر محور داستان «شاه اردشیر و دانای مهران به» و داستان «سه شریک راهزن» از باب سوم که با طرح (plot) باب سوم پیوند دارد، با رویکرد گریماس بررسی می¬شود. در این مقاله بر پایه رویکرد گریماس نشان داده شده که این شیوه برای بررسی حکایت¬های فارسی از چه میزان توانایی برخوردار است. روشن شد که در این حکایت¬ها، کنشگرها مهمترین تشکیل دهنده عناصر داستان هستند که علاوه بر شخصیّت¬های اصلی، مفاهیم انتزاعی، ویژگی¬های شخصیّتی و ظاهری شخصیّت¬ها را نیز دربر می¬گیرند.

ادبیات، چه به عنوان یک علم و چه به عنوان هنر، شعب و گونه‌های گوناگونی را شامل می‌شود که این انواع در تقابل و ارتباط با یکدیگر نظام‌های نوینی را تشکیل می‌دهند و با محتوا و فرم‌های گوناگون به صورت انواعی تازه و مستقل شکل گرفته و عرضه می‌شوند. رمان یکی از گونه‌های ادبیات است که انواع گوناگونی را شامل می‌شود و محدوده و انواع آن تا حدی مشخص و تعریف شده است. اتوبیوگرافی نیز گونه‌ای دیگر از دانش‌های ادبیات است که آن نیز ویژگی‌ها و مختصات تعریف شده مختص به خود را دارد. قابلیت‌های بسیاری در انواع ادبی و ارتباط آنان با یکدیگر وجود دارد که یکی از این توانایی‌ها ترکیب انواع با یکدیگر و آفرینش نوعی مستقل از این ترکیب است. یکی از مصداق‌های این تلفیق (ترکیب انواع) «اتوبیوگرافی ـ رمان» است که از ترکیب دو نوع رمان و اتوبیوگرافی پدید آمده است. سال‌های ابری اثر علی اشرف درویشیان از سویی، تا حدودی دارای ویژگی‌های نوع رمان است که بیشتر در فرم اثر نمود یافته است و از سوی دیگر، از شاخصه‌های نوع اتوبیوگرافی بی‌بهره نمانده است که آن هم بیشتر در محتوای اثر جلوه پیدا کرده است. این مقاله بر آن است که اثر مذکور را نه به عنوان رمان، بلکه در قالب اتوبیوگرافی ـ رمان معرفی نماید.